Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) ve Avrupa Kooperatif ve Sosyal Girişimler Araştırma Enstitüsü (Euricse) tarafından hazırlanan Dünya Kooperatif İzleme raporunun onuncusu yayımlandı. 2021 Dünya Kooperatif İzleme Raporu, daha önceki raporlarda olduğu gibi en son yılın (2019) verisine dayalı olarak en büyük 300 kooperatif şirketi sıralıyor ve sektörel analizlere ilişkin bilgileri sunuyor.
Bu yılki raporun bir farkı ise kooperatiflerin COVID-19 krizi karşısında üyelerini ve topluluklarını desteklemek için aldıkları önlemlere geniş bir yer ayrılmış olması. Rapor, pandemi sırasındaki eylemlerin, pandemi sonrasında da kooperatiflerin daha sürdürülebilir ve daha kapsayıcı bir ekonomik modeli yayma potansiyeline işaret ettiğini savunuyor.
“Katılım ve üyelere gösterilen ilgi ve topluluğa odaklanmak, son aylarda kooperatiflerin eylemlerine rehberlik eden kilit noktalardır. Bu eylemler, 2030 Gündemi tarafından desteklenen hedefleri (insan hakları, adil çalışma, çevresel sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir büyüme bakımından) benimseyen bir iş modelinin yaygınlaştırılmasının temel taşları olabilir.” |
En büyük 300 kooperatif
En büyük 300 kooperatifi listeleyen ve verilerini aktaran raporda, son birkaç yıldır sıralamalar ABD Doları cinsinden ciro ve ciro/kişi başı GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) göstergelerine göre hazırlanmaktadır. Listedeki kooperatiflerin 2019 yılı toplam cirosu 2.180,01 milyar dolardır. Cironun sektörlere göre dağılımına bakıldığında, sigorta sektörü %34’lük pay ile ilk sırada yer almıştır. Tarım ve gıda (%32,7) ile toptan ve perakende ticaret (%18,3) ikinci ve üçüncü sırada gelmektedir.
Faaliyet alanları
2019 yılında, cirolarına göre en büyük 300 kooperatifin (102’si) sigorta, (98’si) tarım ve gıda, (55’i) toptan ve perakende ticaret alanında faaliyet göstermektedir (Şekil 1).
Ciro/kişi başı GSYH oranına göre en büyük 300 kooperatifte, sigorta ve tarım ve gıda sektörleri alanında faaliyet gösteren kooperatiflerin sayıları neredeyse eşitken (sırasıyla 94 ve 95), onları toptan ve perakende ticaret alanında faaliyet gösteren kooperatifler (53) izlemektedir (Şekil 1).
Kooperatif türleri
Tür bazında bakıldığında, ciroya göre en büyük 300 kooperatifin çoğunluğu, üretici kooperatifleridir (120). Bunu mütüeller (86) ve tüketici/kullanıcı kooperatifleri (76) izlemektedir. Benzer sonuçlar tür bazında ciro/kişi başı GSYH oranına göre yapılan gruplandırmada da görülmektedir (Tablo 1).
Tablo 1. Kooperatif türlerinin dağılımı (kooperatif sayısı)
Tür | Ciro | Ciro/kişi başı GSYH oranı |
Üretici | (120) | (113) |
Mütüel | (86) | (86) |
Tüketici/Kullanıcı | (76) | (76) |
Kooperatiflerin kontrolünde olan şirketler | (11) | (13) |
İşçi | (4) | (10) |
Çok Paydaşlı | (2) | (1) |
Üretici+Tüketici/Kullanıcı | (1) | (1) |
Kooperatiflerin coğrafi dağılımı
İlk 300 kooperatifin ciro ve Ciro/kişi başı GSYH oranına göre coğrafi dağılımları sırasıyla Tablo 2 ve Tablo 3’te sunulmuştur. Büyük kooperatiflerin çoğu Avrupa ve Amerika kıtasında bulunmaktadır. Her iki kategoride de Amerika kıtasında ABD, Avrupa kıtasında Fransa ve Almanya, Asya-Pasifikte ise Japonya kooperatif sayılarında ilk sırada yer almaktadırlar (Tablo 2, Tablo 3).
Tablo 2. Ciroya göre coğrafi dağılım (kooperatif sayısı)
Amerika | Avrupa | Asya-pasifik |
ABD (75) | Fransa (35) | Japonya (26) |
Kanada (9) | Almanya (31) | Yeni Zelanda (5) |
Brezilya (7) | Hollanda (17) | Avusturalya (4) |
Arjantin (3) | İtalya (13) | Güney Kore (4) |
Kolombiya (1) | Finlandiya (10) | Hindistan (3) |
Toplam (95) | Danimarka (9) | Singapur (2) |
İspanya (9) | Malezya (1) | |
Norveç (7) | Suudi Arabistan (1) | |
İsveç (7) | Toplam (46) | |
İsviçre (5) | ||
Birleşik Krallık (5) | ||
Avusturya (4) | ||
Belçika (4) | ||
İrlanda (2) | ||
Polonya (1) | ||
Toplam (159) |
Tablo 3. Ciro/kişi başı GSYH oranına göre coğrafi dağılım (kooperatif sayısı)
Amerika | Avrupa | Afrika | Asya-pasifik |
ABD (43) | Fransa (37) | Kenya (1) | Japonya (27) |
Kolombiya (11) | Almanya (30) | Toplam (1) | Hindistan (14) |
Brezilya (8) | İtalya (16) | Yeni Zelanda (5) | |
Kanada (8) | Hollanda (15) | Güney Kore (4) | |
Arjantin (4) | İspanya (12) | Avusturalya (2) | |
Kosta Riko (1) | Finlandiya (10) | Singapur (2) | |
Meksika (1) | Danimarka (7) | Malezya (1) | |
Uruguay (1) | İsveç (7) | Rusya (1) | |
Toplam (77) | İsviçre (5) | Suudi Arabistan (1) | |
Birleşik Krallık (5) | Toplam (57) | ||
Avusturya (4) | |||
Belçika (4) | |||
Norveç (4) | |||
Polonya (3) | |||
Türkiye (3) | |||
İrlanda (2) | |||
Portekiz (1) | |||
Toplam (165) |
En büyük 10 kooperatif
Cirolarına göre en büyük 10 kooperatife ait bilgiler Tablo 4’te sunulmuştur. Ciroya göre ilk 10 kooperatif sıralamasında Fransa (4), Almanya (3), Japonya (2) ve ABD (1) kooperatif ile yer almaktadır. Fransız Groupe Crédit Agricole ve Groupe BPCE ve Almanya’dan REWE Group kooperatifleri sırasıyla birinci, ikinci ve üçüncü sırada yer almışlardır (Tablo 4). Birinci sırada yer alan Groupe Crédit Agricole kooperatifi 114,55 milyar dolar cirosu ile en büyük 300 sıralamasındaki kooperatiflerin toplam cirosunun %5,25’ine sahiptir. İlk 10 kooperatifin toplam cirosu ise 592,68 milyar dolardır.
Tablo 4. Ciroya göre ilk 10 kooperatif
Sıra |
Kurum | Ülke | Faaliyet | Türü | Çalışan sayısı |
1 | Groupe Crédit Agricole | Fransa | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 142675 |
2 | Groupe BPCE | Fransa | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 105019 |
3 | REWE Group | Almanya | Toptan ve Perakende Ticaret | Üretici | 241691 |
4 | Cooperative Financial Network Germany – BVR | Almanya | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 174314 |
5
|
National Federation of Agricultural Cooperative Associations – ZEN-NOH | Japonya | Tarım ve Gıda
|
Üretici | 7987 |
6 | ACDLEC – E. Leclerc | Fransa | Toptan ve Perakende Ticaret | Üretici | 133000 |
7 | Nippon Life | Japonya | Sigorta | Mütüel | 92122 |
8 | Groupe Crédit Mutuel | Fransa | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 70953 |
9 | Talanx Group | Almanya | Sigorta | Mütüel | 22028 |
10 | State Farm | ABD | Sigorta | Mütüel |
Ciro/kişi başı GSYH’ye göre ilk 10 kooperatif sıralamasında, Fransa (3), Hindistan (2), Japonya (2), Brezilya (1), Almanya (1), Güney Kore (1) kooperatif ile yer almaktadır. Hindistan’dan IFFCO, Fransız Groupe Crédit Agricole ve ve Hindistan’dan Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation Ltd kooperatifleri sırasıyla birinci, ikinci ve üçüncü sırada yer almışlardır (Tablo 5).
Kooperatiflerin ülke ekonomisine oranla büyüklüklerine odaklanan bu sıralamada, Hindistan’dan iki tarım kooperatifi birinciliği ve üçüncülüğü almıştır. İlk sırada yer alan IFFCO kooperatifinin ciro/kişi başı GSYH oranı 3.905.231 dolardır.
Tablo 5. Ciro/kişi başı GSYH oranına göre ilk 10 kooperatif
Sıra | Kurum | Ülke | Faaliyet | Türü | Çalışan Sayısı |
1 | IFFCO | Hindistan | Tarım ve Gıda | Üretici |
4623 |
2 | Groupe Crédit Agricole | Fransa | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 142675 |
3 | Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation Ltd | Hindistan | Tarım ve Gıda | Üretici | |
4 | Sistema Unimed | Brezilya | Eğitim, Sağlık ve Sosyal Hizmet | İşçi | 104105 |
5 | Groupe BPCE | Fransa | Finansal Hizmetler | Tüketici/Kullanıcı | 105019 |
6
|
National Federation of Agricultural Cooperative Associations- ZEN-NOH | Japonya
|
Tarım ve Gıda
|
Üretici
|
7987
|
7 | ACDLEC – E. Leclerc | Fransa | Toptan ve Perakende Ticaret | Üretici | 133000 |
8 | REWE Group | Almanya | Toptan ve Perakende Ticaret | Üretici | 241691 |
9 | Nippon Life | Japonya | Sigorta | Mütüel | 92122 |
10 | Nonghyup (National Agricultural Cooperative Federation – NACF) | Güney Kore | Tarım ve Gıda | Üretici | 26946 |
Ciroya göre ilk 10 kooperatif sıralamasında finansal hizmetler sektörü (4 kooperatif) ön plana çıkarken, ciro/kişi başına GSYH oranına göre ilk 10 sıralamasında ise tarım ve gıda sektörü (4 kooperatif) ön plandadır.
Türkiye
Türkiye’den üç kooperatif; Bursa Eczacılar Kooperatifi (157. sırada), İstanbul Eczacılar Kooperatifi (163. sırada) ve Trakya Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (262. sırada) ciro/kişi başı GSYH oranına göre yapılan sıralamada, en büyük 300 kooperatif arasına girme başarısını göstermiştir.
Not: Öne çıkan görsel, geralt – Pixabay