Avrupa Birliği Doğal Kaynak Verimliliği Göstergeleri

“Kaynak-etkin Avrupa” yol haritası, Avrupa ekonomisini 2050 yılına kadar sürdürülebilir bir ekonomiye dönüştürmek için ihtiyaç duyulan yapısal ve teknolojik değişiklikleri ana hatlarıyla açıklar. Kaynak verimliliğini artırmak ve ekonomik büyümeyi kaynak kullanımından ve büyümenin çevresel etkilerinden ayrıştırmak için öneriler sunar. Yol haritasının uygulanabilmesi amacı ile Eurostat bünyesinde, çevrimiçi doğal kaynak verimliliği gösterge seti oluşturulmuştur. Doğal kaynak verimliliği gösterge seti, 32 farklı göstergeyi aşağıda belirtilen 3 ana grup altında toplamaktadır (EU, 2015):

Lider gösterge
Doğal kaynak (1 gösterge), arazi (2 gösterge), su (2 gösterge) ve karbon (4 gösterge) ana başlıklarından oluşan ikinci kademe göstergeler
Ekonomik dönüşüm, atık dönüşümü, araştırma ve inovasyonu destelemek vb. ana başlıklardan oluşan üçüncü kademe göstergeler

Bu yazının amacı, doğal kaynak verimliliği gösterge setinde yer alan lider gösterge ile ikinci kademe grubundaki göstergeler üzerinden AB-28 ülkelerinin verimliliklerini değerlendirmektir. İlgili veriler Eurostat Resource Efficiency Indicators veri tabanından alınmış, her ülke için ulaşılabilen en son yılın verisi kullanılmıştır.

Lider Gösterge

Doğal Kaynak Verimliği: Doğal kaynak verimliliği, AB kaynak verimliliği gösterge tablosunun öncü göstergesidir. Ekonomi genelinde ürün ve hizmet üretiminde, maddi kaynakların ne kadar verimli kullanıldığının ölçüsüdür. Şekil 1’den görüleceği gibi, 2017 yılında en iyi doğal kaynak verimliliğine sahip ülkeler Hollanda, Birleşik Krallık, Lüksemburg, İtalya ve Fransa’dır.

İkinci Kademe Göstergeler

Doğal Kaynak

Kişi Başı Yurtiçi Doğal Kaynak Tüketimi: Yurt içi doğal kaynak tüketimi, bir ekonomide doğrudan kullanılan toplam kaynak miktarını ölçer. AB-28 kişi başı yurtiçi doğal kaynak tüketim 2017 yılı ortalaması 13,4 ton/kişi’dir. İtalya, Birleşik Krallık ve İspanya en iyi değere sahip ilk 3 ülke iken en düşük performanslar Danimarka, Estonya ve Finlandiya’da gerçekleşmiştir.

Arazi

Yerleşim Alanları : Bu gösterge, yerleşik araziler (çatılı yapılar ve seralar) ve yerleşik olmayan arazilerdeki (park alanları, bahçeler ve yollar) değişiklikleri belirlemekte kullanılır. Şekil 3’ten görüleceği gibi 2015 yılında AB-28 ülkelerinde, yerleşik arazilerin toplam araziye oranı %3’ten daha azdır. Sadece Malta (%15,6), Belçika (%5,5) ve Hollanda’da (%3,8) bu seviye aşılmıştır. Bu ülkeler dışındaki tüm AB-28 ülkeleri için, yerleşik olmayan arazilerin payı, sürekli olarak yerleşik arazilerin payından daha büyüktür.

Yapay Arazi Verimliliği: Yapay arazinin verimliliği, arazinin bir km²‘sinin ekonomik değeri olarak ifade edilmektedir. Bu bağlamda, 2015’te AB-28 ülkeleri arasında Lüksemburg en verimli yapay araziye (174 milyon €/km²‘nin üzerinde) sahip ülkedir. Onu Malta (161,4 milyon €/km²), Hollanda (141,2 milyon €/km²), Birleşik Krallık (130 milyon €/km²) ve Belçika (112,1 milyon €/km²) izlemiştir. Diğer AB-28 ülkeleri, 111 milyon €/km² ile 30 milyon €/km² arasında değişen yerleşik bir arazi verimliliğine sahiptirler.

Su

Su Kullanım Endeksi : Su kullanım endeksi, çekilen yıllık ortalama tatlı su miktarı ile mevcut tatlı su kaynaklarının uzun vadeli ortalama miktarı arasındaki oranı ölçerek su kıtlığını gösterir. Yüksek su kullanım endeksi mevcut su kaynaklarının aşırı kullanımını gösterir. Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı için su kullanım endeksinin %20 ya da altında olması istenir (EU, 2015). 2017 yılı su kullanım endeksi verilerine ulaşılabilen AB-28 ülkeleri arasında düşük su kullanım endeksine sahip (endeks değeri %20’nin altında olan) 10 AB-28 üyesi ülke bulunmaktadır. Malta (%51,2) ve Kıbrıs’ın (%67,4) endeks değerleri su kıtlığına işaret etmektedir.

Su Verimliliği : Su verimliliği, çıkarılan su birimi başına üretilen ekonomik çıktı miktarını ölçer. Dolayısıyla, su kaynaklarının ne kadar verimli kullanıldığını gösterir. 2017’de, bu göstergenin verilerine ulaşılabilen AB-28 ülkeleri arasında, en yüksek su verimliliğine sahip 5 ülke Malta (227,3 €/m³), Slovakya (140,7 €/m³), Litvanya (123,4 €/m³), Çekya (111,7 €/ m³) ve Letonya (107,4 €/m³)’dır. Diğer AB-28 ülkelerinin su verimlilikleri 100 €/m³‘ün altındadır.

Karbon

Kişi Başı Sera Gazı Emisyonu: Sera gazı emisyonlarını azaltmak, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmanın önemli bir parçasıdır ve aynı zamanda kaynak açısından daha verimli ekonomik uygulamaların gelişimini de gösterebilir. Şekil 7’den görüldüğü gibi, 2017 yılında, kişi başı eşdeğer CO₂emisyonları en az olan 3 ülke Malta, İsveç ve Romanya’dır. Kişi başı eşdeğer CO₂emisyonları en çok olan 3 ülke sırasıyla İrlanda, Estonya ve Lüksemburg olmuştur. AB-28 ortalaması ise 8,8 ton CO₂-eşd./kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu göstergenin birimi olan CO₂ eşdeğeri, küresel ısınmaya neden olan tüm gazların tekil etkilerinin küresel ısınma potansiyeli cinsinden ifade edilerek birleştirilmesiyle elde edilmektedir.
Enerji Verimliliği : Enerji verimliliği göstergesi, daha sürdürülebilir ekonomik uygulamaların ortaya çıktığını ve enerji kullanımının potansiyel olarak GSYH’den ayrıldığını göstermektedir. 2017 yılında enerji verimliliği en iyi 5 ülke sırasıyla İrlanda, Danimarka, Birleşik Krallık, Lüksemburg ve İtalya’dır. Aynı yıl AB-28 ortalaması 8,27 €/kgep (kg eşdeğer petrol) olmuştur.
Enerji Bağımlığı : Enerji bağımlılığı göstergesi, bir ekonominin enerji ihtiyacını karşılamak için ithalata ne ölçüde dayandığını göstermektedir. Net enerji ithalatı, toplam brüt yurt içi enerji tüketimine bölünerek hesaplanır. AB-28 ülkelerinin 2017 yılı enerji bağımlılıklarını gösteren Şekil 9’a göre, enerji bağımlığı en az olan üç ülke Estonya (%4), Danimarka (%12), Romanya (%23) iken enerji bağımlılığı en yüksek olan üç ülke ise Lüksemburg (%95), Kıbrıs (%96), Malta (%100)’dür. Aynı değerin AB-28 ortalaması %55’tir.
Brüt Nihai Enerji Tüketiminde Yenilenebilir Enerjinin Payı: Yenilenebilir enerji kaynaklarından (rüzgâr, güneş, hidroelektrik, gelgit, jeotermal ve biyokütle) elde edilen enerjinin brüt nihai enerji tüketimine oranıdır. 2017 yılında, 5 ülkenin brüt nihai enerji tüketiminde yenilenebilir kaynak kullanım payı %30’un üzerindedir. İsveç %55’lik oranla, yenilenebilir kaynak kullanımı en yüksek olan ülkedir.