C40 Kentleri İklim Liderliği Ağı, iklim krizi karşısında şu anda ihtiyaç duyulan acil eylemi gerçekleştirmek üzere işbirliği yapan kentlerin belediye başkanlarından oluşan bir ağdır. Grup, dünyadaki her on iki kişiden birine ev sahipliği yapan, aralarında İstanbul’un da olduğu, 96 kentten oluşuyor ve küresel ekonomide %20’den fazla bir paya sahip. Bu kentlerden 27’si 2050 yılına kadar karbon nötr olmayı halihazırda taahhüt etmiştir. C40 ağı, dünyanın küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlandırmasına ve sağlıklı, adil ve dirençli toplumların inşa edilmesine yardımcı olmak için bilime dayalı ve işbirlikçi bir yaklaşımı benimsemektedir.
Kentler iklim değişikliğinin hem sebebi hem mağduru. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık %56’sı yani 4,4 milyar kişi şehirlerde yaşıyor. Bu eğilimin devam etmesi ve kent nüfusunun 2050 yılına kadar mevcut büyüklüğünün iki katına çıkması ve bu noktada 10 kişiden yaklaşık 7’sinin şehirlerde yaşaması bekleniyor. Günümüzde kentler, küresel enerji tüketiminin üçte ikisinden ve sera gazı emisyonlarının %70’inden sorumlu (The World Bank, 2022). İklim değişikliğinin yarattığı ve yaratması beklenen etkileri en çok hissedecek olanlar da kentlerde yaşayanlar. 2050 yılında kentlerde yaşayan 650 milyon kişinin su kıtlığı çekmesi, 1,6 milyar kişinin aşırı sıcaklara maruz kalması bekleniyor. Zaten C40 kentlerinin %98’i şimdiden ciddi iklim tehditleri ile karşı karşıya (C40, 2022).
C40 Kentleri İklim Liderliği Ağı, Londra Belediye Başkanı Ken Livingstone’un iklim krizini işbirliği içinde azaltmak üzerinde bir anlaşmaya varmak amacıyla 18 megakentin belediye başkanlarını toplaması ile 2005 yılında C20 adı altında kuruldu. Bu oluşum, 2006 yılında 22 belediye başkanının daha ağa dahil olması sonucunda C40 adını aldı.
Aralık 2021’den bu yana C40’ın başkanlığını Londra Belediye Başkanı Sadiq Khan yapmaktadır. Ağın yönetimi, Yürütme Kurulu ve Yönetim Kurulu tarafından gerçekleştirilmektedir. Başkanlığını eski New York belediye başkanı Michael Bloomberg’in yaptığı Yönetim Kurulu’nun üyeleri , C40’ın stratejik fon sağlayıcılarından ve üye kentlerin temsilcilerinden oluşmaktadır. C40’ın en ayırt edici özelliği, üyelik aidatı değil, kentlerin iklim krizine karşı gösterdikleri performanslarıdır.
C40 Kentleri İklim Liderliği Ağı ‘nın Başlıca Çalışma Konuları
C40’ın, çalışmaları dört ana başlık altında toplanıyor:
- İklim Hedeflerini Yükseltmek
- Küresel Gündemi Etkilemek
- Bir Hareket Kurmak
- İklim Eylemini Büyütmek
İklim Hedeflerini Yükseltmek
Her başlığın altında pek çok faaliyet yürütülmekte. Örnek vermek gerekirse, İklim Hedeflerini Yükseltmek başlığı altında; Londra, Paris, Milano ve Berlin’in de aralarında bulunduğu 31 büyük kentin belediye başkanı, Temmuz 2021’de, daha fazla yeşil alan taahhüt eden Kentsel Doğa Deklarasyonu (Urban Nature Declaration) bildirisini imzaladılar. İklim değişikliğiyle mücadeleyi ve yeşil alanları kent sakinleri için ulaşılabilir hale getirmeyi amaçlayan bildiride, belediye başkanları kent alanlarının %30-40’ını parklar, ağaçlandırılmış sokaklar ve suyu emen geçirgen alanlardan oluşturma sözü verdiler.
Küresel Yeşil Yeni Mutabakat
2019’da Kopenhag’daki C40 Dünya Belediye Başkanları Zirvesi’nde başlatılan Küresel Yeşil Yeni Mutabakat ise Bir Hareket Kurmak başlığı altındaki çalışmalardan biri. C40’ın öngördüğü Mutabakat, iklim ve eşitsizlik krizlerini çözmek, bugünün ve gelecek nesillerin gelişmesini sağlamak için bir fırsat olarak görülmektedir. Bu mutabakatın toplumları ve ekosistemleri iklim değişikliğinden korumak, fosil yakıtlardan adil bir geçiş sağlamak ve sürdürülebilir ekonomiler inşa etmek için ihtiyaç duyulan ivmeyi sağlayacağı ileri sürülmektedir.
Küresel Yeşil Yeni Mutabakatın İlkeleri:
- Küresel iklim acil durumunun tanınması,
- İklim krizine en fazla katkıda bulunan sektörlerdeki emisyonları azaltarak küresel ısınmayı Paris Anlaşması’nın 1,5°C’lik hedefinin altında tutma konusunda kararlılık gösterilmesi,
- Herkesin yararlanabileceği gelişen ve adil toplumlar yaratmak için kapsayıcı iklim eyleminin tüm kentsel karar alma süreçlerinin merkezine koyulmasında kararlılık gösterilmesi,
- Ağın üyelerinin, siyasi liderlerin, büyük şirket yöneticilerinin, sendikaların, yatırımcıların ve sivil toplum üyelerinin, diğer bir ifade ile toplumun her bireyinin küresel iklim acil durumunu tanımada C40’a katılmaya ve bunun üstesinden gelmek için C40’ın bilime dayalı eylemi gerçekleştirmesine yardımcı olmaya davet edilmesi.
C40’ın Hedefleri
- C40’ın iklim eylemi planlama programı, dünya çapında kentleri, Paris Anlaşması’nın 1,5°C hedefine uygun iklim eylem planları oluşturmaları ve uygulamaları konusunda desteklemektedir. Bu bağlamda, 41 kent “Paris Anlaşması’nın 1,5°C hedefiyle uyumlu” iklim eylem planları yayınlamıştır.
- C40’ın hava kalitesi ekibi, kentsel hava kirliliğini azaltan ve halk sağlığını koruyan politika ve programları uygulamak için kentlerle birlikte çalışmaktadır. 37 şehir iddialı hava kirliliğini azaltma hedefleri belirlemeyi ve hava kirliliği konusunda harekete geçmeyi taahhüt etmiştir.
- Binaların emisyon sorumluluğu düşünüldüğünden daha fazladır. Şehirlerdeki emisyonların ortalama %60’ı, bazı şehirlerde ise %80’i binalardan kaynaklanmaktadır. Bu, fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji ve yeşil bina çözümlerine geçişin tüm iklim eyleminin önemli bir parçası olması gerektiği anlamına geliyor. C40 üyesi 28 şehir, yeni binaların 2030 yılına kadar net sıfır karbon olacağını taahhüt etmiştir.
- Şehirler, kentsel gıda sistemlerinin birçok yönü üzerinde güçlü bir kontrole sahiptir. Bu alandaki C40 çalışmaları, şehirlerde yaşayan insanların daha fazla bitki bazlı yiyecekler ile beslenmesine ve daha az gıda israfını sağlayacak çözümlerin uygulamasına yardımcı olunması yönündedir. Bunu yapmak, emisyonların azaltılmasına, sağlığın ve eşitliğin iyileştirilmesine ve dünya genelinde iklim dayanıklılığının arttırılmasına yardımcı olacaktır. 14 şehir, 2030 yılına kadar gıda sistemlerini bu çerçevede yeniden değerlendirme sözü vermiştir.
- C40’ın, ulaşım stratejisi, insanların çoğunluğunun yürüyerek, bisikletle veya ortak ulaşımla seyahat ettiği bir gelecek inşa edilmesine ve kalan araç yolculuklarında sıfır emisyonlu araçlar kullanılmasına yöneliktir.
- C40’ın kentsel planlama çalışmaları, şehirleri sürdürülebilir ve adil kentsel büyüme için bir çerçeve oluşturan planlama stratejilerini ve düzenlemeleri geliştirme, uygulama ve paylaşma konusunda destekler. C40 kentlerinin yaklaşık %90’ı önümüzdeki 5 yıl içinde yeni veya geliştirilmiş kamusal yeşil alanlar uygulayacaklarını beyan etmektedir.
- Bütünsel olarak ele alındığında, atık ve sürdürülebilir malzeme yönetimi; azaltma, kaçınma, geri dönüşüm, arıtma ve dengeleme yoluyla şehirlerin emiyonunlarının %15-20’sinin azaltılmasına yardımcı olabilir. Bu bağlamda, şehirlerin atık yönetimlerinin bu yönde ele alınması önerilmektedir.