Enerji İstatistiklerine Genel Bakış

Enerji konusunda dünyanın en yetkili ve en kapsamlı veri tabanı olarak kabul edilen Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), enerji arz ve talebine ilişkin enerji istatistiklerinin yanında pek çok diğer göstergeye ilişkin verileri toplar, değerlendirir ve yayar. Dünya Temel Enerji İstatistikleri, IEA’nın ürettiği çok sayıda veri setinden yararlanarak hazırlanan raporlardan biridir ve oldukça kapsamlıdır. Rapordan, enerji arz ve talebinden fiyatlara, enerji verimliliğinden emisyonlara ve Ar-Ge’ye, küresel düzeyde enerji görünümünü yansıtacak rakamlara ulaşılabilmektedir. Bu yazıda, Dünya Temel Enerji İstatistikleri 2020′de (Key World Energy Statistics 2020) yer alan enerji üretimi ve kullanımına ait bazı veriler değerlendirilmiştir.

Fosil Kaynak Üretimi

1973-2019 zaman aralığında dünya genelinde ham petrol, kömür ve doğal gaz üretimleri sırasıyla %55, %158 ve %234 artış göstermiştir. 2019 yılında ham petrol 4439 Mt, kömür 7921 Mt ve doğal gaz 4089 milyar m³ üretim değerine ulaşmıştır. Tablo 1’de sözkonusu fosil kaynakların üretiminde, dış satımında ve dış alımında ilk beş sırayı alan ülkeler sıralanmıştır. Tablo 1’den görüleceği gibi Çin, ABD, Hindistan ve Rusya üretim ya da dış alımda ilk sıralarda yer almaktadırlar.

Tablo 1. Fosil kaynak üretiminde ülke sıralaması

Elektrik Üretimi

Dünyada toplam elektrik üretimi 1973-2018 döneminde %334 artış ile 2018 yılında, 26619 TWh’a ulaşmıştır. Elektrik üretimindeki kaynak kullanım oranları; 1973’te (kömür: %38,3, petrol: %24,8, hidrolik: %20,9, doğal gaz: %12,1, nükleer: %3.3, yenilenebilir: %0,6), 2018 yılında (kömür: %38,2, petrol: %2,9, hidrolik: %15,8, doğal gaz: %23,1, nükleer: %10,2, yenilenebilir: %9,8) şeklinde gerçekleşmiştir. Bu değerler elektrik üretiminde fosil kaynak kullanımının günümüzde hâlâ çok yüksek olduğunu göstermektedir. Fosil kaynaklardan elektrik üretiminde önde gelen ülkeler Tablo 2’de sıralanmıştır.

Tablo 2. Fosil kaynaklardan elektrik üretiminde ülke sıralaması (2018 yılı)

Yenilenebilir Kaynaklardan Elektrik Üretimi

1973’te toplam 1296 TWh olan hidroelektrik elektrik üretimi 2018 yılında 4325 TWh’a ulaşmıştır. Rüzgâr ve fotovoltaik (güneş) kaynaklardan elektrik üretimi 2000’li yıllar ile birlikte hız kazanmaya başlamıştır. 2005  yılında rüzgâr 104 TWh ve fotovoltaik 4 TWh iken, 2018 yılında  rüzgâr 1273 TWh ve fotovoltaik 554 TWh değerlerine ulaşmıştır. Tablo 3’te hidroelektrik, rüzgâr ve fotovoltaik kaynaklı elektrik üretiminde önde olan ülkeler sıralanmıştır. Tablo 3’ten görüleceği gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretiminde Çin ve ABD ilk sıralarda yer almaktadırlar.

Tablo 3. Yenilenebilir elektrik üretiminde ülke sıralaması (2018 yılı)

Değerlendirme

Raporu, bu günlerde gündemde olan Yeşil Geçiş perspektifinden kısaca değerlendirerek birkaç noktayı not düşelim.

• Fosil kaynak kullanımı gerek genel enerji gerekse elektrik üretiminde hâlâ çok yüksek oranlardadır. İklim krizinin etkileri giderek şiddetlenirken bu oranların yavaşça aşağı çekilmesini beklemek hiç gerçekçi değildir.
• Yenilenebilir enerji kullanımındaki artış dikkat çekicidir. İlk bakışta olumlu olmakla birlikte iki noktaya dikkat etmek gerekir. Bunlardan ilki, artış hızının artmasına olan gereksinimdir. İkincisi ise yenilenebilir enerji yatırımlarının sürdürülebilir olmasına önem verilmesi gerekliliğidir. Her yenilenebilir enerji yatırımının sürdürülebilir olmayabileceği unutulmamalıdır.
• Üretim ve tüketimleriyle dünya üzerinde en büyük etkileri yaratan G20 ülkeleri enerji üretimi ve tüketimdeki lider konumlarını enerji verimliliğine de yansıtmalıdır.

Not: Öne çıkan görsel, Black Coal Underground Miners Black And White