Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA), Ruanda hükümeti ve Ruanda kooperatifçilik hareketi ile birlikte, 14-17 Ekim 2019 tarihleri arasında, Ruanda’nın Kigali kentinde Kalkınma için Kooperatifler başlıklı bir konferans düzenledi. Konferansın sonuç bildirgesindeki eylem planı, dünya kooperatifçiliği için önemli konu başlıklarına yer veriyor. Konu başlıklarına geçmeden önce Ruanda kooperatifçilik hareketi üzerine kısa bir değerlendirme ile başlayalım.
Ruanda Kooperatif Hareketi
1994’te yaşanan soykırımın ardından yeniden inşa edilen ülkede kooperatifçilik son on yılda önemli bir gelişme kaydetmiş. Ülkedeki yaklaşık 10.000 kooperatifin 5 milyon üyesi bulunuyor yani ülke nüfusunun yarısı bir kooperatifin üyesi. Kooperatiflerin %27’si tarım sektöründe. Tarım dışında kredi ve tasarruf, hayvancılık, ticaret, hizmetler, taşımacılık, el sanatları, maden, balıkçılık ve konut sektörlerinde de kooperatifler istihdam yaratıyorlar (ICA, 2019).
Ruanda Merkez Bankası Müdür Yardımcısı Monique Nsantabaganwa’ya göre, kooperatif sektörünün yeniden inşası, yoksulluk ve eşitsizlik düzeylerinin azaltılmasına yardımcı olmuş. Ticaret ve Sanayi Bakanı Soraya Hakuziyaremye ise kooperatif sektörünün bugün Ruanda’nın en büyük zenginlik yaratıcısı olduğunu belirtiyor (Mayo, 2019).
Yorumlarda, kooperatiflerin savaş ve sonrasında soykırımın yarattığı toplumsal travmanın aşılmasına ve toplumsal barışa katkıda bulunduğundan söz edildiğini de önemli bir not olarak eklemeliyiz.
Konferansın Teması
Uluslararası kuruluşların kalkınmaya yaklaşımlarını Birleşmiş Milletler’in 2030 Gündemi belirlemekte. Daha açık bir ifadeyle değerlendirmeler, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) (Kara 2018; Köne, 2018a, 2018b) üzerinden yapılmakta. Bu eğilimlere paralel olarak ICA, kooperatiflerin SKH’yi gerçekleştirme ve küresel sorunların çözümüne katkıda bulunma potansiyelini her platformda vurguluyor. Son toplantıda da kooperatiflerin küresel sorunlar ile nasıl uğraştıkları sürdürülebilir kalkınma çerçevesinden ele alındı.
Uluslararası kuruluşların dolayısıyla ICA’nın küresel sorunlar listesindeki yer verilen başlıca sorunlar şunlar: İklim krizi, artan eşitsizlik, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, işin geleceği, adil olmayan değer zincirleri, barış inşası.
Kooperatifler ve Kooperatif Kurumları için Eylem Planı
- Küresel sorunların çözümünde yerel toplulukların etkisini arttırmak için çok paydaşlı ortaklıkları teşvik etmek üzere kooperatifçiliğin açıklık değerinin işlevselleştirilmesi;
- Daima öz eleştiri yapmak, başarılarından ve başarısızlıklarından öğrenmek ve somut dersler çıkarmak.
- SKH’ye etkili bir şekilde ulaşmak amacıyla, yerel toplulukları bu konu hakkında bilgilendirerek güçlendirmek. Bunun için eğitim, öğretim ve bilgilendirmenin teşvik edilmesi;
- İklim ile ilgili faaliyetlerde daha fazla yer almak ve eğer faydalı bulunursa, toplum için endişe ilkesinin uygulanmasını güçlendirmek için bunun tüzüklere eklenmesi;
- Kooperatiflerin, kalkınmanın yaşamsal konularındaki karar alma süreçlerinde kadınların liderliğini artıracak yapıları ve teşvikleri devreye sokmalarını sağlamak;
- Ayrımcılığın her türlüsü dâhil olmak üzere toplumsal eşitsizliklerle, özellikle de en kötü biçimi olan çocuk emeği ile mücadele stratejileri geliştirilmesi; demokratik uygulamaları destekleyerek, tüm yaşlardan üyelere özellikle yaşlanan toplumlar gibi en savunmasız ve dezavantajlı kesimlere eşit ve eşitlikçi muamele. Ulus inşası ve korunması sosyal uyum ve dolayısıyla eşitsizliğin azaltılmasını gerektirir.
- Sürdürülebilir girişimcilik uygulamalarını daha da kolaylaştırmak için karşılıklı işbirliği potansiyelini en üst düzeye çıkarmak ve toplumun bütününe yönelik bir yaklaşıma doğru çalışmak. Bu, karşılaştırılabilir küresel verilerin toplanması, analizi ve yayılması ile desteklenir; bunu tüm paydaşlarla işbirliği içinde yapın. Böylece kolektif eylemler daha iyi izlenebilir, değerlendirebilir ve uygulanabilir;
- Gençlerin erişebileceği geniş kapsamlı yenilikçi finansal ve eğitim hizmetlerinin geliştirilmesi ve desteklenmesi. Bu şekilde, onların girişimcilik kapasiteleri de geliştirilebilir ve bu, dönüştürücü ve kapsayıcı ekonomik sistemlerin geliştirilmesine yardımcı olacaktır.
Vazgeçilmez Aktör
Bildirge, kooperatiflerin sahip oldukları potansiyeli en iyi biçimde gerçekleştirmelerinin ve böylelikle SKH’ye katkıda bulunmalarının yollarını gösteriyor. İki dünya savaşı ve sayısız çatışmayı atlatmayı başlatmış 200 yıllık kooperatifçilik modeli, 2030 Gündeminin ötesinde de sürdürülebilir kalkınma amacına hizmet edebilir. Sürdürülebilirliğin karmaşıklığı, 17 SKH arasındaki karşılıklı bağlantılar ve bağımlılıklarda kendini gösterir. Kooperatif modeli doğası gereği karmaşık sürdürülebilirlik problemine pek çok boyutta katkıda bulunduğundan vazgeçilmezdir.
