İlk Adım Kadın Kooperatifi 2004 yılında Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’nın (KEDV) desteği ile kurulmuş. O günlerde kadınların ve çocukların sorunları çözmek için ilk adım olmak isteyen Nurtepeli kadınların kooperatifi bugün kadınlar ve çocuklar için, dayanışma ve iletişim merkezi olarak çalışıyor; yılda ortalama 200 kadın ve 100’den fazla çocuğa ulaşıyor. Mahallede artan Suriyeli nüfusu ile birlikte mülteci kadın ve çocuklar da yararlanıcılar arasına eklenmiş. Kooperatifin dokuma ve dikiş atölyelerinde dar gelirli kadınlar için gelir getirici faaliyetler yürütülürken Cansu Oyun Odası ile çocuk merkezli okul öncesi eğitim veriliyor. Kooperatifin bugüne kadar yaptıklarını özetlemek bu girişin sınırlarını aşar. En iyisi sözü kooperatifin kurucularından Gültan Bingöl’e bırakmak ve İlk Adım’ı ondan dinlemek…
Bütün kadın kooperatifleri çocuklar için oyun odası kurmalı. Çünkü oyun odası sistemi kadınların yükünü olabildiğince hafifletiyor.
Sizi tanıyabilir miyiz?
Ben, İlk Adım Kadın Kooperatifi’nin kurucularından Gültan Bingöl. 1991’de eşimin tayini ile İstanbul’a geldim. 2001 yılında Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV) ile tanıştım. Öneriler üzerine KEDV’in çocuk eğitimi programlarına katıldım. Yine KEDV’in açtığı mahalle anneliği, liderlik eğitimlerini de aldım. Mahalle anneliği eğitimi sırasında mahallemizde bir anaokulu açma fikri oluştu bende. Bu fikrimizi KEDV’e anlattık. Onlar da anaokulu açmak yerine kooperatif olmamızı önerdiler. Sonrasında kooperatif kuruluşu için eğitimler aldık. 2001’de kooperatif kurma toplantıları başladı. 2001-2004 yılları arasında kadınlar ile ilgili çalışmalar yürüttük. 2004’te de İlk Adım Kooperatifi kuruldu.
Çocuklarımız vardı ve onları güvenli bir yere bırakmak zorunda idik. Ama çevremizde anaokulu yoktu.
Kooperatifin isim annesi kim?
Aramıza yeni katılan bir arkadaşımız, bu tür çalışmaları ilk kez gördüğünü, çok da hoşuna gittiğini söyleyerek kooperatifimizin adının “İlk Adım” olmasını önermişti. Biz de isim araştırması içindeydik. Hepimizin hoşuna gitti ve bu adı benimsedik.
Kooperatifin kuruluşunda asıl amaç çocuk bakımıydı sanırım…
O zamanlar üretimimiz yoktu. Çocuklarımız vardı ve onları güvenli bir yere bırakmak zorunda idik. Ama çevremizde anaokulu yoktu. Bizim asıl hedefimiz daha önce de söylediğim gibi anaokulu açmaktı. Böylece çocuklarımızı okula verip rahatlıkla işe gidebilmeyi amaçlamıştık. Bu arayış içerisinde anaokullarının çok pahalı, maliyetlerinin çok yüksek olduğunu görüp kooperatife yöneldik. Kooperatif çalışmaları ile oyun odasının kurulması beraber ilerledi. KEDV’in mahalle annelik sistemi bu sürecin başlangıcını oluşturdu. Mahalle annelik eğitimini alıp, kooperatifimizin üst katında oyun odasını başlattık. Bu sayede anneler çocuklarını oyun odasına bırakıp alt katta eğitim çalışmalarına katılıyorlardı.
Kooperatif çalışmaları ile oyun odasının kurulması beraber ilerledi.
Oyun odamızı açtığımız süreçte, eğitim alan birkaç anne saatlik çalışmalar yürütüyordu. Daha sonra çocuk gelişimi bölümünden mezun olan bir arkadaşımızı bulduk. Mevzuat engelleri nedeniyle Oyun Odamızdan sadece kooperatif ortaklarımızın çocukları yararlanabiliyor. Fakat yeni değişiklik ile artık kooperatifler oyun odası işletebilecekler. Bu değişiklik bizi rahatlattı. Bizim gibi kadın kooperatiflerinin mutlaka ve mutlaka çocuk oyun odalarının olması gerekiyor.
İlk Adım ziyaretimizde Cansu Oyun Odasında yapılan çalışmalardan çok etkilendik. Tanıştığımız çocuklar çok mutlu görünüyorlardı. Cansu Oyun Odası’nın sırrı nedir? Uyguladığınız sistemi biraz anlatır mısınız?
Bizim yine KEDV’in desteğiyle hazırlanmış aylık programlarımız var. Aylık programda belirlenmiş etkinlikler haftalık ve günlük olarak yürütülüyor Sabah şarkılar söyleniyor, sabah sporları yapılıyor. Kahvaltıdan sonra oyun köşeleri (evcilik köşesi, drama köşesi vb.) var. Yerimiz küçük ama çok işlevlidir. Bunun dışında ayda bir iki kez sinema, tiyatro gibi sosyal faaliyetler yapılıyor. Bu etkinlikler oyun odası yönetim kurulu tarafından belirleniyor. Yönetici ve grup lideri sürekli KEDV ile bilgi alışverişi içerisinde programları yürütüyorlar.
Bunun yanında çocuklarımız ile birlikte mahallemizdeki esnafları ziyaret ediyoruz. Çocukların mahallelerini daha iyi tanımalarını amaçlıyoruz. Bu geziler sırasında mahallede görülen eksikler de çocuklara anlatılıyor.
Haftada bir gün bir çocuğumuzun ailesine ziyarete gidiliyor. Bu ziyaretlerle birbirimizi daha iyi tanıma fırsatı buluyoruz. Çocuğun yaşam durumu, dolayısıyla ailenin gelir durumu hakkında da fikir sahibi oluyoruz. Bu da bize bazı durumlarda ücretler alınırken daha dikkatli davranma fırsatı veriyor.
Cansu Oyun Odası’nın aylık ücreti nedir?
En yüksek ücretimiz çocuk başına 850 TL. Fakat ailelerin gelir durumlarına göre ücretleri belirliyoruz. En yüksek ücreti de bugüne kadar pek uygulamadık.
Aile ziyaretleri ne zaman yapılıyor? Örneğin, size yeni bir çocuk katılacağı zaman aileyi önceden ziyaret ediyor musunuz?
Önceden ziyaret samimi olmuyor. Çocuk bize katıldıktan, belli bir samimiyet oluştuktan, ailelere kendi sistemimizi anlattıktan ve ailenin bu konudaki gönüllülüğünü gördükten sonra ziyaret ediyoruz. Bu ziyaretler bize çok şey katıyor.
Farkındalıklara saygının bütün okullarda işlenmesi gerekir.
Bildiğim kadarıyla, eğitim programlarında önem verdiğiniz konulardan biri de farkındalıklara saygı…
Evet, doğru. Çocuklar çok acımasız olabiliyorlar bu konularda. Bu tür konuları oyunlar ile dramalar ile çocuklara öğretiyoruz. Farkındalıklara saygının bütün okullarda işlenmesi gerekir.
İlk Adım Kooperatifi 2004’ten beri ayakta ise bu KEDV ile dayanışmasının sayesindedir.
İlk Adım Kadın Kooperatifi kuruluşundan bu yana KEDV ile el ele yürümüş. KEDV ile olan çalışmalar size nasıl katkı sağladı?
Bir kadının çalışma ortamına girdiğinde destek alabileceği yerler olması çok önemli. Ama bu destek her şeyin karşı taraftan gelmesi anlamında olmamalı. Bu tanım bizim KEDV ile ilişkimizi tanımlıyor. Bu manada başlangıçtan beri KEDV’in desteğini hep yanımızda gördük. İlk Adım Kooperatifi 2004’ten beri ayakta ise bu KEDV ile dayanışmasının sayesindedir. KEDV’in bizimle ilişkisi (bize de söyledikleri) kendi ayaklarımızın üzerinde durmamız yönünde olmuştur. KEDV bizden gelen talep üzerine bize destek olmuştur. Onların bize gelip herhangi bir iş empoze etmesi asla olmamıştır. Biz biraz da KEDV ile birlikte ötekileştirmemeyi öğrendik ve hayata geçirdik. Bunu başardık diyebilirim.
Üstten bakmamak, kadınların anlayacağı bir dille yaklaşmak gerekiyor.
Kadın kooperatiflerine destek vermek isteyen kurum ve kuruluşlar, nasıl bir yaklaşım benimsemeli?
İnsani yaklaşım ve dayanışma çok önemli. Üstten bakmamak, kadınların anlayacağı bir dille yaklaşmak gerekiyor. Destek verecekleri ortamları iyi tanımamalılar. Sadaka verir gibi davranılmamalı. Birlikte çalışmanın yolları aranmalı…
Bir de biliyorsunuz kooperatif olarak biz bağış alabiliyoruz. Yalnız bağış yapanların yaptıkları bağışları denetlemelerini öneririm. Hatta bağış yaptıkları kooperatifleri ziyaret ederek yapılan işleri görmelerini öneririm.
KEDV ile birlikte ötekileştirmemeyi öğrendik ve hayata geçirdik.
Pandemi sürecinde de kadınlar yan yana olmanın ne kadar önemli olduğunu gördüler.
Genelde kooperatif yönetimleri pek sık değişmez. Fakat İlk Adım Kooperatifinin yeni bir yönetimi ve genç bir başkanı var…
Yeni yüzlerin yönetimde olmasının yeni bir dinamizm getireceğini düşünüyorum. Biz başlangıçta kendi yaptığımız çalışmalarda da üç ayda bir yer değiştiriyorduk. Her görevde iki kişi vardı. Bunlar her üç ayda bir diğer işlerle yer değiştiriyorlardı. Amacımız, hepimizin bütün işleri öğrenebilmesiydi. Pandemi sürecinde de kadınlar yan yana olmanın ne kadar önemli olduğunu gördüler. Yeni yönetimimizde bulunanlar daha çok pandemi sürecinde ortak olanlar. Kooperatifin kurucuları olarak bizler de yeni yönetime destek olmaya devam ediyoruz.
Pandemi kooperatifinizi nasıl etkiledi?
Pandemi sırasında üretimimiz durmuşken KEDV’in İktisadi İşletmesi Nahıl için maske dikimi yaptık. Sokağa çıkma yasağı olduğu günlerde makinalarımızı evlere dağıttık. Maskeler evlerde dikildi. Kızılay’dan gelen gıda paketleri ihtiyacı olanlara dağıtıldı. Psikolog desteği verildi. Mahallemizi iyileştirme çalışmaları yapıldı.
Bundan sonrası için planlarınız neler?
Pandemi sonrası dokuma atölyemiz faaliyete geçti. Dokuma ve dikiş atölyelerimizde Nahıl için ve sipariş üzerine üretim yapıyoruz. “Mahalleyi Güçlendirme Projesi” kapsamında web sitemiz kurulacak. Çalışmaları devam ediyor. Hepsiburada.com’dan satış çalışmaları yürütülüyor. Giyi markası için atık malzemelerden değişik boyutlarda kemerler üretiyoruz. Sağlıklı gıda dükkanımızın çalışmaları devam ediyor.
Kooperatif ile birlikte mahalleye dinamizm geldi.
İlk Adım Kadın Kooperatifi’nin bulunduğu mahalleye ne gibi bir katkısı oldu?
Biz kadınlar olarak sürekli evlerde kapalı olduğumuzdan hayata katılımımız azdı. Kooperatif ile birlikte mahalleye dinamizm geldi. Herkesin kendine güveni arttı. Kadınlar kendini daha iyi ifade etmeye başladılar. Ortak çalışma ile yardımlaşma arttı. Ufak tefek de olsa bazen olumsuzluklar da yaşadık. Bazen erkekler kadınların çalışmasına, bilinçlenmesine karşı çıkabiliyorlar. Ama erkekleri de ikna ediyoruz.
Tecrübeli bir kooperatifçi olarak diğer kadın kooperatiflerine bir mesaj vermek ister misiniz?
Bütün kadın kooperatifleri çocuklar için oyun odası kurmalı. Çünkü oyun odası sistemi kadınların yükünü olabildiğince hafifletiyor. Kooperatiflerin oyun odası sisteminin yasal olması gerekiyor.
Birbirleriyle yapıcı tartışmalar yaparak sorunların üstesinden gelmeye çalışsınlar. Her şeyi konuşsunlar.
Kooperatifte şeffaf olmalarını öneririm. Birbirleri ile tartışmaktan korkmasınlar. Tartışmalar insanları güçlendirir. Birbirleriyle yapıcı tartışmalar yaparak sorunların üstesinden gelmeye çalışsınlar. Her şeyi konuşsunlar.
