Kooperatifler Ne Fark Yaratıyor?

ABD Denizaşırı Kooperatif Geliştirme Konseyi’nin (OCDC) Uluslararası Kooperatif Araştırma Grubu (ICRG) tarafından tasarlanan ve yürütülen “Kooperatifler Ne Fark Yaratıyor?” araştırması Polonya’da pilot olarak başlatılmış ve sırasıyla Kenya, Filipinler ve Peru’da uygulanmıştır.  2017-2020 yılları arasında gerçekleştirilen araştırmalar, kooperatiflerin ekonomik ve sosyal etkilerini karma yöntem kullanarak incelemektedir. Çalışma için seçilen dört ülke, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID) dış yardımlarından yararlanmış olup oldukça olgun kooperatif hareketlerine sahiptir. Aşağıda, Filipinler Ülke Çalışması’ndan elde edilen bulguların bir özetini okuyacaksınız. Bu çalışmanın veri toplama aşamasının COVID-19 pandemisinden önce tamamlandığını, bu nedenle sonuçların pandeminin etkilerini yansıtmadığını not düşelim.

Hem kooperatif ortaklarına hem de ortak olmayanlara yöneltilen anket sorularına verilen yanıtlardan elde edilen temel bulgular, ortakların bakış açılarını anlamanın yanı sıra onların yanıtlarını ortak olmayanların yanıtları ile karşılaştırmayı mümkün kılmaktadır. “Kooperatifler Ne Fark Yaratıyor?” başlıklı Filipinler Ülke Araştırması’ndan elde edilen veriler şunları göstermektedir:

1. Kooperatif ortaklarının ekonomik durumları daha iyi: Ulusal istatistikler ve temsili örneklemde yer alanların yanıtlarıyla karşılaştırıldığında, kooperatif ortakları tarafından beyan edilen gelir rakamları genel nüfustan daha yüksektir. Kooperatif ortaklarının en üst dört gelir diliminde temsil oranı daha yüksek, en alt dilimde ise temsil oranı daha düşüktür.

• Kooperatif ortaklarının %45,8’i en üst dört dilimde (zengin, üst orta, orta ve alt orta) yer alırken, genel nüfusun %41’i bu grupta yer almaktadır;
• Kooperatif ortaklarının %50,6’sı düşük gelirli olmasına karşın yoksul değildir, yalnızca %3,6’sı yoksul grupta yer almaktadır. Bu durum, %22’si yoksul ve %37’si düşük gelirli ancak yoksul olmayan olarak sınıflandırılan genel nüfusla karşıtlık oluşturmaktadır.

Bütüne bakıldığında, kooperatif ortaklarının yoksul olma olasılığı sadece %2,3 iken ortak olmayan biri için bu olasılık %4,1’dir.

Bu da bir kooperatif ortağının büyük olasılıkla yoksul OLMAYACAĞI ve alt orta dilimde ya da daha yukarıda olacağı anlamına gelmektedir.

2. Kooperatiflerin ortakları sebebin kooperatifler olduğunu söylüyor! Kooperatif ortaklarının büyük çoğunluğu (%94,4’ü) bir kooperatife ortak olmanın ekonomik durumları üstünde olumlu bir etkisi olduğunu belirtmektedir. Ortaklar ayrıca finansal açıdan güvende hissettiklerini ve genel refah duygusu yaşadıklarını bildirmektedir. Dahası, ortak olmayan katılımcıların %74’ü kooperatif faaliyetlerinin, topluluklarının genel ekonomik gelişimini olumlu etkilediğini beyan etti.

3. Erkeklerin ve kadınların algısına göre Filipinlerdeki kooperatifler cinsiyet kapsayıcılığı konusunda dört dörtlük bir sicile sahipler.

• Kadın ve erkek ortaklar, aynı işi yapan ortak olmayan bireyler ile karşılaştırıldığında, ekonomik olarak eşit fayda sağlamaktadır. Filipinlerdeki cinsiyetler arası ortalama maaş farkı %79,7 olduğundan bu durum olumlu görülmelidir. 
• Anketin temsili örnekleminde kadın kooperatif ortaklarının sayıca çoğunlukta oluşu (%55,4) kadınların genel olarak kooperatiflerde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
• Kadınların işgücüne katılımı erkeklere kıyasla çok daha az iken kadınların bu yüksek temsili, kooperatiflerin kadınların ekonomik güçlenmesini desteklediğini de gösteriyor. 
• Anketi yanıtlayan kooperatif ortaklarının %99,1’i kararların alınması sürecinde kadınlar ve erkeklerin eşit rol oynadığını belirtti.
• Anketi yanıtlayan kooperatif ortaklarının %99,3’ü kadınların ve erkeklerin kooperatiflere aynı koşullarla katıldığını belirtti.

4. Filipinlerde güven düzeyi görece yükek olmakla birlikte, kooperatif ortaklarının sosyal sermayesi (güven ile ölçülülüyor) daha yüksek. 

• Kooperatif ortaklarının %94’ü  topluluklarındaki diğer bireylere güven duyuyor.
• Ortak olmayanların %85’i topluluklarındaki diğer bireylere güvendiğinden kooperatif ortaklarında sosyal sermaye daha yüksek.

5. Kooperatif ortakları ortak olmayanlara göre daha dirençli (acil durumlarda kaynaklara erişim ile ölçülüyor).

• Kooperatife ortak olanlar ve olmayanlar acil durumlarda öncelikle ailelerinden destek istediklerini bildirdi. Bununla birlikte, kooperatif ortaklarının %77’si ilk olarak ailelerinden yardım isterken, %86’sı doğrudan ya da kooperatif ortaklığının bir sonucu olarak tasarruflar yoluyla kooperatife başvuruyor.
• Bu çıkarım, anketi yanıtlayan kooperatif ortaklarının %88’inin acil durumlarda kooperatiflerine güvenebileceklerini söylemiş olmalarıyla destekleniyor.

6. Temel iş faaliyetlerinde ve ekonomik karar alma süreçlerinde ortakları desteklediğinden bir kooperatife ortak olmak çok olumlu bir şey olarak görülüyor.

• Anketi yanıtlayanların %94’ü (“evet” ve “çoğunlukla evet”) kooperatiflerin onlara günlük işlerinde ve çalışmalarında yardım ettiğini belirtti.
• Anketi yanıtlayanların %91’i (“evet” ve “çoğunlukla evet”) kooperatiflerin ekonomik güvenceleri için hayati öneme sahip kararları almalarında yardım ettiğini belirtti.

7. Nicel verilere göre kooperatif ortaklığının sosyal faydaları, ortaklar tarafından pek algılanamıyor. Araştırmanın özellikle kooperatiflerin sağladığı sosyal faydalara odaklanan nitel bölümü somut olmayan sosyal faydalar olduğunu doğruladı.

• Büyük bir çoğunluk gençlere yönelik eğitim programlarının sunulmadığını belirtti.
• Daha küçük bir çoğunluk sağlıkla ilgili programların sunulmadığını belirtirken, sağlıkla ilgili programlardan haberdar olanların önemli bir kısmı (%63)  bu programlara katıldıklarını belirtti.  

8. Ortak olanlar da olmayanlar da kooperatiflerin varlığının topluluktaki hayat kalitesini olumlu yönde etkildiğini düşünüyor; %57 doğrudan etkileri gözlemlerken, %70 de kooperatifin dışarıdan yatırımcıları çektiğine inanıyor. 

Bununla birlikte, nitel olarak bakıldığında, kooperatiflerin “toplumsal hayata katılımı” sorulduğunda verilen yanıtlar karışık. Ortakların ve diğer bireylerin çoğu böyle bir ilişkiye dair kanıt görmemekte.

9. Kooperatiflerden memnuniyet çok yüksek!

• Kooperatif ortaklarının %96’sı önümüzdeki 5 yıl ve sonraki yıllarda kooperatiflerinde kalmaya niyetli.
• Kooperatif üyelerinin %63’ü üyeliklerinden “çok memnun” iken %27’si “biraz memnun”, sadece %10 “kararsız” ya da “memnun değil”.
• Odak gruplarından, kooperatif ortaklığı ve kooperatiflerine bağlılıkları hakkında yorum yapmaları istendiğinde, öne çıkardıkları iki öge dostluk ve güven oldu. Bu ögelerin kooperatif ortaklığı hakkında belirtilen memnuniyet ve ortak olarak kalma niyetinin altında yatan ana sebepler olduğu sonucuna varılabilir.

10. Kooperatif ortağı olmayanlar arasında, bir kooperatife ortak olmamanın başlıca nedenleri arasında (%34) ortak olmanın maliyetleri ve faydaların niteliği hakkında belirgin bir fakındalık eksikliği ile krediye ihtiyaç duymamak ya da kredi istememek var. Ek olarak,

• %21 ekonomik olarak ortak olmaya güçlerinin yetmediğini belirtti.
• %30 kooperatifler hakkında yanlış bir görüşe sahip; %17 ortak olma koşulları hakkında yanlış bilgilendirilmiş ve %13 kredi almak istemediğini söyleyerek bir kooperatife katılmanın tek nedeninin kredi almak olduğunu sandıklarını gösterdi.
• %20 iletişim sorunları yüzünden bir kooperatife ortak değil; %13 kimsenin onları ortak olmaya davet etmediğini söylerken %7’sinin hiçbir bilgisi yok.

Makro düzeydeki etkilere bakan karar alıcılar ve sürdürülebilirlikle ilgilenen uygulayıcılar için Filipinler’deki veriler, ortakların “kooperatif farkını” tanıyıp ona değer verdiklerini; kooperatif ortaklarının büyük çoğunluğunun deneyimlerini çok olumlu değerlendirdiklerini ve bu memnuniyetin ortaklıktan elde ettikleri ekonomik faydalardan kaynaklandığını göstermektedir.

Not 1: 30 Temmuz 2022 tarihinde The US Overseas Cooperative Development Council internet sitesinde yayımlanan “10 Key Findings about Cooperatives and Their Members in the Philippines” başlıklı yazıdan Barış Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim

Not 2: Öne çıkan görsel, Markus Tinner — Unsplash