Körü körüne ekonomik büyümeye odaklanan modellerin yetersizlikleri, geçtiğimiz yıllarda iktisatçılar tarafından çok konuşuldu. Gelin bir de çalışmalarıyla Nobel Fizik Ödülü alan bir bilim insanının neden iklim kriziyle savaşmak için yeni bir gelişme endeksine ihtiyaç duyulduğunu düşündüğüne bakalım.
“Karmaşık sistemler anlayışını” Nobel kazanacak kadar iyi bilen birinin gözünden bir uyarı ve bir siyasal ekonomi manifestosu.
İtalyan fizikçi Giorgio Parisi’nin, parlementerlerin PreCop26 toplantısında yaptığı sunum buydu. Temsilciler Meclisinde konuşan 2021 Nobel Fizik Ödülü sahibi, şunları söyledi: “İzin verin de bir ekonomik değerlendirme ekleyeyim. Ülkelerin gayrisafi yurt içi hasılaları, siyasi kararların temelidir ve hükümetlerin görevi GSYH’yi mümkün olduğunca arttırmak gibi görünmektedir. Bu amaç, iklim değişikliğinin durdurulmasıyla doğrudan bir tezat oluşturur.”
Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella ve Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin huzurunda yaptığı konuşmasında, Parisi, Robert Kennedy’nin 18 Mart 1968’de Kansas Üniversitesi’nde söylediklerinden alıntı yapmak istediğini ifade etti: “Gayrisafi yurtiçi hasıla, hava kirliliğini ve sigara reklamlarını ve otoyollarımızda katledilenleri taşıyan ambulansları kapsar. Kapılarımızdaki özel kilitleri ve bu kilitleri kıranların gideceği hapishaneleri kapsar. Kızılçamların kıyımını ve kaotik gelişmelerin sonucu olarak kaybolan doğa harikalarımızı kapsar… Kısacası, hayatı yaşamaya değer yapan şeyler dışında her şeyi ölçer. Ve bize Amerika hakkında her şeyi anlatabilir, Amerikalı olmaktan gurur duyduğumuz dışında. Ve bu bütün dünyada böyle.”
Böylece, Glasgow’da önümüzdeki 31 Ekim’den 12 Kasım’a yapılması planlanan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansından önce, Nobel Fizik Ödülünün yeni sahibi, küresel ekonomi için önemli bir uyarı yaptı: “Gayrisafi yurtiçi hasıla, ekonomi için iyi bir ölçüt değil. Büyümenin niteliğini değil niceliğini yakalıyor.” “Pek çok farklı endeks önerildi,” diye anımsatıyor Parisi, “insani gelişme endeksi ve sürdürülebilir ekonomik refah endeksi gibi.” Fakat “gayrisafi yurtiçi hasıla, ilgi odağı olarak kalmaya devam ettiği sürece geleceğimize dair umut olmayacak. Geleceğimizi planlayan ve kaydedilen ilerlemeyi izleyen siyasetçiler, gazeteciler, iktisatçılar gayrisafi yurtiçi hasıla dışındaki görüşleri dikkate alan bir endeks kullanmalılar,” diye not ediyor.
Giorgio Parisi, hararetli konuşmasında “pek çok konuya değindi: enerji, bilimsel araştırma, sosyal adalet, iktisat ve gençlerin eğitimi.”
Montecitorio’daki dinleyicilerine hitaben “bu sorunları ele almak ve çözmek herkesin, özellikle çocukların katkısıyla sizin göreviniz” dedi . Accademia Nazionale dei Lincei Fizik, Matematik ve Doğa Bilimleri bölümü başkanı ve Roma, Sapienza’da tam zamanlı Teorik Fizik profesörü olan Parisi, “atomdan gezegen ölçeğine kadar fiziksel sistemlerdeki dalgalanmalar ve düzensizliğin etkileşimini keşfinden” dolayı Nobel Ödülü kazandı. Ve tam olarak iklim değişikliğinin Dünyaya getireceği ‘düzensizlikten’ kaçınmak için, bilim insanı şunu belirterek söze başladı: “İnsanlık hayati seçimlerde bulunmalı, iklim değişikliği ile güçlü biçimde mücadele etmelidir.”
Kötü doktorun yaranın iltihaplanmasına sebep olacağını hepimiz biliriz. “Gezegenimizin sıcaklığı 2 °C’den fazla artarsa bilinmeyen yerlere gireceğimizi ve öngöremeyeceğimiz diğer görüngülerin durumu daha da kötüleştirebileceği” söyleyerek tekrar uyardı. “Örneğin Amazon gibi bir yerde meydana gelecek devasa orman yangınları felaket düzeyinde sera gazını atmosfere salabilir ama ne zaman? Okyanuslar bizim saldığımız sera gazının büyük kısmını emiyor ama bu süreç iki derece daha sıcak bir dünyada devam edebilir mi? Sıcaklıktaki artış, sadece doğrudan salıma bağlı değil, artan sıcaklıkla çalışması duracak pek çok düzenleme mekanizması tarafından hafifletiliyor.”
Giorgio Parisi tekrar uyardı. “Alt sınırın 2 °C olduğundan oldukça emin olabiliriz ama hangisinin daha kötümser bir senaryo olduğunu kestirmek çok daha güç: Bizim hayal ettiğimizden çok, çok daha kötü olabilir.” İşte Nobel Fizik Ödülü sahibinin PreCop26’da masaya yatırdığı senaryo bu.
Not 1: Andrena d’Aquino’nun Italy24News sitesinde 8 Ekim 2021 tarihinde yayımlanan “The increase in GDP is in contrast with the climate” başlıklı yazısından Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, PxHere
