Peru binlerce çeşit patatesin yetiştiği bir ülke – yukarıdaki fotoğraf bu çeşitlilik hakkında bir parça fikir edinmeye yardımcı olabilir. Bu zenginliğin yaratıcıları olan And yerlilerinin biyokültürel mirası üç ilkeyi benimsiyor: Ayllu (topluluk), Ayni (karşılıklılık) ve Çaninçay (eşitlik). Bu değerlerin bugün de önemlerini koruduklarını hatırlatan haberimizle sizi baş başa bırakıyoruz.
COVID-19 salgını bağlamında Perulular, bireyler ve topluluklar olarak virüsün yanı sıra ülke çapında iş kaybı ve yiyecek kıtlığıyla başa çıkmak gibi istisnai zorluklarla karşılaşıyorlar.
Yine de bu zor zamanların dayanışma eylemleri doğurup hepimizin en iyi yanlarını ortaya çıkarmak gibi iyi bir tarafı var; Peruluların durumunda dayanışma, karşılıklılık ve denge gibi atadan kalma değerlerin hâlâ yerinde olduğunu gösteriyor.
Böyle faaliyetlerden biri 13 Mayıs’ta bir tondan fazla yerli patatesi göçmenlere ve Cusco’daki zorda kalmış diğer gruplara dağıtan Patates Parkı Toplulukları Derneği. Yardım ettikleri arasında yerel futbol stadyumunda karantina altına alınmış olan göçmenler, bir yaşlı merkezi ve şiddet görmüş, bekâr ve reşit olmayan anneler için bir sığınak olan Casa Mantay var.
Patates Parkı
Patates Parkı, Cusco’nun Pisac bölgesinde, beş yerli Quechua topluluğundan oluşan bir biyokültürel miras bölgesi.[i] Bu bölge yerel patatesleri koruma çalışmaları sayesinde dünya çapında biliniyor (1.300’den fazla patates çeşidini muhafaza ederek bölgeyi dünyadaki en büyük patates çeşitliliğinin evi yapıyorlar) ve yakın zamanlarda Peru Tarım Bakanlığı tarafından bir Tarımsal Biyoçeşitlilik Bölgesi olarak tanındı. Koronavirüs bu topluluklara henüz ulaşmadı ama çiftçiler yine de fevkalade sağlık ve güvenlik önlemleri aldılar.
Geleneksel Değerler
COVID-19’a rağmen hasat bu sene iyi durumda. “Bu yirmi senelik düzenli emekle gıda sistemimizi tekrar yerelleştirmemizin sonucu; bu sayede sağlıklı yiyecek arzını garantiledik,” diye açıkladı Pamapallaqta topluluğundan yerel bir uzman olan Mariano Sutta Apocusi. “Yerel olana odaklanmak, çok çeşitli gıda ürünlerini erişilebilir ve satın alınabilir hale getirmekte bize yardımcı oldu; özellikle yerel patatesler, kinoa, kiviça, diğer And kök sebzeleri ve yerli ekolojik tarım yöntemleri kullanarak yetiştirdiğimiz darı,” diye belirtti Sutta.
Çabalarının bir parçası olarak Patates Parkı, And topluluklarını sert şekilde etkileyen diğer krize, çevre değişikliğine de çareler üretti. Özellikle doğal biyoçeşitliliği, yiyecek üretilen doğal ortamları ve doğal sulama sistemlerini muhafaza etmek için çevreyi el üstünde tutan eski İnka stratejilerini kullandılar. “Bu gıda ve beslenme güvenliğimiz için elzem” dedi Paru Paru topluluğundan yerel bir uzman olan Ricardina Paco Condori. “Sağlıklı toprak sağlıklı gıda üretir ve yerel ekinleri yetiştirmek çok daha iyi çünkü bunların bağışıklık sistemimizi ve COVID-19 gibi hastalıklara karşı direncimizi güçlendirdiğini biliyoruz.”
Tüm nüfus için sağlıklı yiyecek üretmekse tarım ve gıda politikalarında bir değişiklik gerektirecek. “Salgın doğrudan şu anki küresel gıda sistemine bağlı ve şirket-temelli yapısı dünya çapındaki milyonların sefaletiyle derinleşen paralel bir gıda krizi yaratıyor,” diyor Cusco ANDES Asociación Müdürü Cesar Argumedo.[ii] “Bu eziyete son vermek için, hükümetimizin yerel gıda sistemlerini baltalamayacak, insan haklarına, sürdürülebilir geçim kaynaklarına ve gıda egemenliğine saygıyı teşvik edecek ticaret ve yatırım anlaşmalarınını garanti etmesi gerekiyor. Patates Parkı bize ülkece sahip olduğumuz en büyük zenginliğin geleneksel And tarımımız ve gıda sistemimiz olduğunu gösteriyor; sadece yüksek kaliteli gıda ürettiği için değil, bu krizden çıkmak için fena halde ihtiyacımız olan değerleri taşıdığı için. Bu, geleneksel tarım ve gıda sistemimizi yeniden gözden geçirmek ve güçlendirmek için doğru an,” diye noktalıyor Argumedo.
Ayllu (topluluk), Ayni (karşılıklılık) ve Çaninçay (eşitlik)
Patates Parkı Toplulukları Derneği başkanı Lorenzo Huayta Bayona’nı dediği gibi; “Cusco’da yiyecekleri olmayan kardeşlerimize getirdiğimiz patatesler İnka döneminden beri uyguladığımız And dayanışması ve karşılıklılık ilkesi Ayni’nin bir örneğidir. Yiyecek sistemimizin temeli Ayllu (topluluk), Ayni (karşılıklılık) ve Çaninçay (eşitlik) ilkelerine bağlıdır ve bu ilkeler ekonomimizi, sağlığımızı ve iyi oluşumuzu tanımlar. Yerel patatesimiz bu uygulamaları sürdürmemize yardımcı oluyor ve bizi daha çok Ayni yapmamız için yüreklendiriyor,” dedi Bayona.
“Hükümet, atalarımızın biyokültürel mirasını tanımalı ve Gıda Hakkının uygulanmasının bir parçası olarak tarım ve gıda sistemlerini desteklemeli. Umuyoruz ki bugün paylaştığımız patateslerle, devam eden krize verilen yanıtın And dayanışma ve karşılıklılık ilkelerine doğru yeniden yönlendirilmesine katkıda bulunuyoruzdur. Teşekkürler patates,” diye noktaladı Saccaca topluluğundan gelen yerel uzman Aniceto Ccoyo Ccoyo.
[i] Patates Parkı beş yerel topluluktan oluşmaktadır: Amaru, Chawaytire, Pamapallaqta, Paru Paru, and Saccaca. Çalışmaları Gıda Mahallelerinin desteklemesine, yerli haklarının korunmasına ve yenilikçi geçim kaynağı seçeneklerinin yaratımına odaklanır.
[ii] Asociación ANDES, bağımsız araştırma, koordinasyon ve kapasite geliştirmeyle Patates Parkını destekleyen, Cusco, Peru merkezli bir sivil toplum örgütüdür.
Not: Melissa Valdivia’nın 8 Ağustos 2020 tarihide Local Futures sitesinde yayımlanan “In Peru, ancestral values shine during COVID-19 crisis” başlıklı yazısından Barış Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
