Çocuk bakım hizmetleri dünyanın her tarafındaki kadınlar için olduğu kadar genç nüfusun çoğunluğu oluşturduğu gelişmekte olan ülkelerde de hayati önem teşkil ediyor. Hindistan’daki Sangini Çocuk Bakım Kooperatifi, kayıtdışı çalışan annelerin çocuklarına desteğe en çok ihtiyaç duydukları dönemde hak ettikleri bakımı veriyor, bu sayede anneler çalışmaya devam edebiliyor.
Ahmedabad’daki bir çocuk bakım kooperatifi, kayıtdışı sektörlerde çalışan kadınların imdadına yetişti
Sonal Bhen, Hindistan’ın batısındaki Saijpur, Ahmedabad’daki bir Agarabatti (tütsü) fabrikasında çalışıyordu. Uzun çalışma saatleri yüzünden çocuklarına bakmakta güçlük çekiyordu.
Hindistan’da düşük gelirli hanelere mensup pek çok kadın gibi Bhen’in de ailesine bakmak için çalışmaya devam etmesi gerekiyordu ama bunun için ona yardım edecek bir destek sistemi yoktu. Bu durumdaki kadınlar sıklıkla çocuklarını tehlikeli koşullara maruz kalabilecekleri işyerlerine getirmek zorunda kalıyorlar. Dahası büyük kardeşler küçüklerine bakmak zorunda kaldıklarından eğitimleri aksıyor.
Bir çalışma arkadaşının bilgilendirmesiyle Bhen, Serbest Çalışan Kadınlar Örgütü SEWA (Self Employed Women’s Association)’nın üyesi oldu. 1972’de kurulan SEWA, Hindistan’daki en büyük merkezi sendikadır. Ahmedabad’ın kayıtdışı sektörlerine dağılmış 2,5 milyon düşük gelirli kadın işçi SEWA’nın üyesi. (Hükümetin ne vergi aldığı ne de düzenlediği kayıtdışı sektörler, gelişmekte olan ülkelerde ekonominin hatırı sayılır bir kısmını oluşturuyor. Seyyar satıcılar, pazarcılar, inşaat işçileri ve küçük sanayilerde çalışanlar bu kategoriye girer.)
Çocuk bakım olanaklarının eksikliği, iş piyasalarında toplumsal cinsiyet eşitliğinin önündeki en önemli engellerden biridir. BM Kadın Birimi’ne göre, Küresel Güney’deki 31 ülkede yoksulluk içinde yaşayan kadınların yüzde birinden azının çocuk bakım hizmetlerine erişimi bulunmaktadır.
Bhen en küçük çocuğunu SEWA’nın işlettiği yerel bir çocuk bakım merkezine yazdırıp, çocuğuna iyi bakıldığını ve okula hazırlandığını bilerek işini bitirebilmiş. Bu sayede büyük çocukları da okula devam edebilmiş. “Düzgün çocuk bakımı sağ olsun, çocuklarım sağlam bir temel edindiler; okullarını bitirdiler, şimdi de üniversiteye gidiyorlar” diyor Bhen.
Çocuk bakım merkezlerinin eksikliği iş piyasasında toplumsal cinsiyet eşitliğinin önündeki en büyük engellerden biri. BM Kadın Birimine göre Küresel Güney’deki 31 ülkede yaşayan yoksul kadınların yüzde birden azının çocuk bakım hizmetlerine erişimi var.
1985’te SEWA; kayıtdışı işçilerin çocuklarına bakmak için Hindistan’ın Ahmedabad kentinde Sangini Çocuk Bakım Kooperatifini kurdu. Kooperatif o zamandan beri büyüdü ve şu anda işlettiği 12 merkezde kayıtdışı işçilerin 130 ila 400 çocuğuna bakım hizmeti veriyor. Küçük çocuklu annelerin çalışabilmeleri için bu merkezler üç aylıktan altı yaşına kadar tüm çocuklara açık.
Merkezlerin etkisi hem dolaysız hem de çarpıcı oldu. Bu merkezler kadınların imdadına yetişerek daha çok çalışmalarını ve hane gelirine daha çok katkıda bulunmalarını sağladı. Pek çok kadın gelirlerini ikiye katladı. Finansal etkinin ötesinde, kadınlar büyük çocuklarının düzgün bir eğitim görmesini sağlayabiliyor ve çocuklarına iyi bakıldığını bilmek ruh sağlıklarına iyi geliyor.
Bu merkezlerin başarısının sırrı ucuz ve esnek olmalarında yatıyor. Tüm merkezler annelerin çalışma saatlerine göre hizmet veriyorlar; mesela Hindistan’daki sebze pazarcıları güne erkenden başlayıp uzun saatler boyunca çalışmak zorunda. Bu kadınların kazancına destek olmak için çocuk yuvaları erken saatlerde açılıyor. “Fazladan birkaç rupi kazanabildiğimizde çocuk bakımının önemini ve ona olan ihtiyacı anladık. Çocuğum emin ellerde olduğu için çok mutluyum” diyor Saraspur, Ahmedabad’da bir sebze satıcısı olan Kokilaben.
Bu merkezlerde, işsiz olup yeni beceriler edinmeye hevesli olanlara, Balsevika (çocuk bakıcısı) olmak için ücretsiz eğitimler veriliyor. Tüm merkezlerde makul bir ücret ve sosyal güvence sağlanıyor. Bir Balsevika olan Jyotsna Ben, “kayıtdışı kadın işçiler ihtiyaçlarını karşılamak için çok çalışıyor ve çocukları da bu merkezlere geliyor ki [anneleri] hayallerini gerçekleştirebilsin,” diyor.
Bakım merkezleri çocukların gerekli gıdaları ve sağlık hizmetlerini almalarını sağladığı gibi okul öncesi eğitim de veriyor; bunların hepsi çocukların genel gelişimi için hayati öneme sahip. Çocuklara her gün iki besleyici öğünün yanısıra süt ve meyve veriliyor. Yetersiz beslenmiş çocuklara ve özel ihtiyaçları olan çocuklara özel ihtimam gösteriliyor. Merkezlerde düzenli sağlık kontrolleri ve gerekli sevkler yapılıyor yanı sıra aşılama hizmetleri de veriliyor.
Risk çok yüksek: Çocuk bakım uzmanı ve Hindistan Pediatri Akademisi başkanı Dr. Ketan Bharadva, “eğer bir çocuk, erken çocukluk döneminde düzgün bakıma ve gıdaya erişemezse, yetişkinliğinde kazanç potansiyeli yüzde 18 ila 24 oranında düşüyor” diyor. Bharadva’ya göre Hindistan’daki çocukların yüzde 70 ila 80’inin demir eksikliği var ve bu eksiklik psiko-motor becerilerini etkiliyor. Bir çocuk çevresini keşfettiğinde ve fiziksel olarak aktif olduğunda psikolojik, bilişsel ve motor becerileri gelişir, ancak bir çocukta demir eksikliği varsa, büyüdüğünde demir takviyeleri alsa bile bu becerileri kazanamaz.
Bakım merkezleri çoğunlukla halk tarafından işletiliyor ve hepsi SEWA üyesi olan mahalleli kadınlar yönetici, yönetim kurulu üyesi ve çocuk yuvası çalışanı olarak görev yapıyorlar. Çocuklarını bu merkezlere gönderen kadınlar da merkezlerin paydaşları ki SEWA’nın sosyal güvenlikten sorumlu kıdemli koordinatörü Susan Thomas’a göre modeli sürdürülebilir yapan bu. Babaların çocuklarının bakımıyla daha çok ilgilenmesini sağlamak için merkezler üç ayda bir babalar toplantısı düzenliyor, bu toplantılara babaların yüzde 60 ila 65’i katılıyor.
Ne ki, bu modelin sınırları var. Ebeveynler her çocuk için toplam ücretin sadece üçte birini ödemek zorunda olduklarından Sangini merkezleri mali sıkıntılarla karşı karşıya. Kazanç çok az: Asgari ücret aldıklarından çalışanların maaşlarından kesinti yapmak mümkün değil ve 15 çocuğa en az bir öğretmen oranının korunması gerekiyor. Kooperatifin, Sangini çocuk bakım merkezlerini sübvanse etmek için daha pahalı kreşler işletmek gibi kendi kendini idame ettirmeye yönelik uzun vadeli girişimlerine rağmen, merkezler faaliyetlerini sürdürebilmek için hâlâ devlet desteğine ve bağışlara ihtiyaç duyuyor.
Hindistan’da ve diğer ülkelerde çocuk bakımı sektörüne yönelik yatırımlara büyük ekonomik teşvikler veriliyor. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre evrensel çocuk bakımına ve uzun dönemli bakım hizmetlerine yapılacak yatırımlar, 2030’a kadar dünya çapında 280 milyon iş yaratabilir ve 2035’e kadar bir 19 milyon kişiye daha istihdam sağlayabilir.
SEWA, WIEGO (Kayıtdışı İstihdamdaki Kadınlar: Küreselleştirme ve Örgütleme)’nun, kayıtdışı ekonomidekiler de dahil olmak üzere tüm çalışanların çocuklarına kaliteli kamu çocuk bakımı sağlamak amacıyla yürüttüğü küresel kampanyanın ortaklarından biri.
Çocuk bakım kooperatifleri diğer ülkelerde de yerel ve ulusal makamlarla etkili bir şekilde işbirliği yapmıştır. Covid-19 salgını sırasında Avustralya ve Danimarka ulusal yardım sağlayarak okulların ve kreşlerin kapanmasına karşı çözüm bulmaya çalıştı. Avustralya’da, hükümet çocuk bakımını ücretsiz hale getirdi. Çocuk bakımı hizmetlerine yapılan bu yatırım, ebeveynleri düzenli bir işe girmek için cesaretlendirdi ve her iki ülkede de işgücünde cinsiyet açığında bir azalma göründü.
Thomas’a göre, yerel düzeyde Sangini çocuk bakım merkezlerine verilen halk desteği “muazzam” olmuş. Thomas, “her tür önemli bayramda ya da kutlamada [topluluk üyeleri] ne kadar fakir olurlarsa olsunlar, merkezdeki çocuklara yemek, sıcak bir öğün veya hediyelerle destekte bulundular” diyor. “İşte bu kadınlar arasındaki dostluk ve aidiyet duygusuydu.”
Not 1: Kavitha Yarlagadda’nın 5 Ekim 2023 tarihinde Reasons to be Cheerful internet sitesinde yayımlanan “Affordable, Flexible Childcare Helps Indian Mothers Earn More and Worry Less” başlıklı yazısından Barış Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, SEWA
