Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik Dersi

Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde Ders Oldu

Sosyal Ekonomi blogunun kuruluşundan bu yana, sosyal dayanışma ekonomisi ve kooperatifçilik konusunda ders verme fikri aklımdaydı. Blog kapsamında ortaya çıkan bilgi birikimini öğrencilere aktarmanın yararlı olacağını düşünüyordum. Bu amaçla hazırladığım Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik seçmeli dersi, geçtiğimiz günlerde İktisat bölümümüzün dersleri arasına eklendi. Güz yarıyılında vereceğim dersi, İktisat bölümünde okuyan öğrenciler yanında bölüm dışından öğrenciler de alabilecekler. Güncel konuları ele alması ve alternatif ekonomilerin uygulama örneklerini içermesi nedeniyle dersin öğrencilerin ilgisini çekeceğini düşünüyorum.

Neden kooperatifçilik dersi?

Geçen yıl, öğrencilerin kooperatiflere ilişkin farkındalığını görmek amacıyla Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde bir anket uygulamıştık. Sonuçlar, öğrencilerin farkındalık düzeyinin yetersizliğini ve kooperatiflere ilişkin yanlış bilgilere sahip olduklarını göstermişti (Yatarkalkmaz, 2019). Son yıllarda Türkiye’de kooperatifçilik alanındaki canlılığın, yapılan iyi işlerin ve başarılı örneklerin artmasına karşın öğrencilerin bunlardan haberinin olmadığını görmek üzücüydü.

Oysa kooperatifler gençlere, istihdam ya da işbirliği ile kendi işine sahip olma fırsatı gibi olanaklar sunmakta. Ayrıca, yeni kooperatif türleri (bilimsel araştırma, kültür-sanat, sosyal hizmetler vb.) öğrencilerin yönelmek isteyecekleri ilgi çekici ve gelişmeye açık alanları oluşturuyorlar.

Üniversitelerde kooperatifçilik eğitimi

Türkiye’de kooperatifçilik bilincinin yerleşmemiş olması ve kooperatifler hakkındaki farkındalığın yetersizliği eğitimdeki boşlukla ilişkilendirilebilir. Örgün eğitim açısından konuya yaklaşıldığında, geçmişe göre geriye gidildiği söylemek mümkün (Aysal, 2005; Koç, 2014; Güreşçi ve Gönç, 2017).

Üniversite düzeyinde kooperatifçilik eğitimi, Meslek Yüksekokullarının Kooperatifçilik (iki yıllık önlisans) programlarında verilmekte. Yıllar içinde kapanan programların ardından bugün öğrenci kabul eden altı program bulunuyor.

Tablo 1. Kooperatifçilik Programı Bulunan Üniversiteler

Kaynak: https://yokatlas.yok.gov.tr/onlisans-program.php?b=30014

2019 YKS Kontenjan, Yerleşme ve Kayıt İstatistiklerine göre, geçen yıl altı programın toplam 224 öğrenci kontenjanı olmasına karşılık, yalnızca 72 öğrenci kayıt yaptırmış.

Kooperatifçilik dersi lisans düzeyinde İktisadi ve İdari Bilimler, Siyasal Bilgiler ve Ziraat Fakültelerinde okutuluyor. Kooperatifler bir işletme modeli olmasına rağmen çok az sayıda İşletme bölümünde kooperatifçilik dersine yer veriliyor.

Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik dersi

Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik dersinin içeriğini hazırlarken dünyadan örnekleri araştırdım (Cooperatives and Alternative Forms of Enterprise Ownership, Co-ops 101). Örgün ve çevrimiçi derslerin izlencelerini incelediğimde, bazı ortak özellikler karşıma çıktı. Bu derslerde;

• Alternatif bir mülkiyet ve iş modeli olarak kooperatiflerin, geleneksel işletmelerden farklılıkları ele alınıyor
• Kooperatifçiliğin tarihi, kooperatif ilke ve değerleri vurgusuyla veriliyor, ilke ve değerler ile başarılı kooperatifler arasında ilişki kuruluyor
• Kooperatiflerin günümüzün çoklu krizlerine yanıt vermekteki işlevsel rolü dersin odağına yerleştiriliyor
• Uygulamaya yönelik olarak kooperatif kuruluşu, işletilmesi, yönetim ve denetimi üzerinde duruluyor
• Son olarak, çok sayıda örnek inceleniyor ve tartışılıyor.

Ortak özelliklerden hareketle hazırladığım ders içeriği, üç hedefi gözetiyor:

• Kooperatif modelini geleneksel şirketlerden ayırt edici özellikleri üzerinden tanıtmak
• Günümüzde kooperatifçiliğin durumu hakkında bilgi vermek
• Öğrencileri uygulama ile ilişkilendirmek

Son hedefe özellikle önem veriyorum. Öğrencilerimizi teorik bilginin ötesinde yaşayan, canlı, renkli kooperatif dünyası ile tanıştırmayı istiyorum. Bu nedenle derste dünyadan ve Türkiye’den pek çok kooperatif örneğini inceleyeceğiz. Öğrenciler grup çalışması kapsamında kendi kooperatif fikirlerini geliştirip, sınıfa sunacaklar ve üzerinde konuşacağız. Geçen yıl Genç İşi Kooperatif tarafından üniversitemizde verilen “Sosyal Kooperatifçilik Eğitimi”nde bu grup çalışmasının bir benzeri yapılmıştı ve öğrencilerin dönütleri son derece olumluydu (Kurtuluş, 2019; Karataş ve Yatarkalkmaz, 2019).

Olanaklar elverdiğince kooperatif sektöründen konuk konuşmacılar da derse katılarak deneyimlerini paylaşacaklar. Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik, öğrencilerin dersi veren öğretim üyesinden pasif olarak bilgi alacakları bir ders olmayacak. Ders, katılımcılarına sosyal ve dayanışma ekonomisi, işletmelerin amacı, mülkiyeti ve etkileri ile ilgili konuları aktif olarak keşfetmeleri için alan açacak. Birlikte konuşacağız, tartışacağız ve birbirimizden öğreneceğiz.

İşbirliği, karşılıklı yardım ve dayanışmaya dayalı bir ekonomi, kısacası başka bir dünya mümkün. Rekabet ve kâra dayalı paradigma tek seçeneğimiz değil. Kooperatifler yıllardır pek çok farklı alanda işbirliği ve dayanışmaya dayalı alternatif paradigmanın nasıl hayata geçtiğinin örneklerini veriyorlar. Bu alternatifi keşfetmek isteyen tüm öğrenciler ile Sosyal Ekonomi ve Kooperatifçilik dersinde buluşmayı sabırsızlıkla bekliyorum.

Daha ayrıntılı bilgi için 4 Temmuz Uluslararası Kooperatifler Günü kapsamında Genç İşi Kooperatif tarafından düzenlenen webinarın kaydına aşağıdan erişerek ‘Kooperatifçilik Dersi’ Neden Olmalı? başlıklı konuşmamı izleyebilirsiniz.

Not: Öne çıkan görsel,  Edwin Andrade – Unsplash