İtalya güçlü bir kooperatifçilik geleneğine sahip olsa da ülkedeki sosyal ekonomi sektörünün durumunu ele alan kapsamlı araştırmalar konusunda bir boşluk var. Bu eksikliği gidermeyi amaçlayan ISTAT/EURICSE araştırması (2021) büyük miktarda veri içeriyordu ancak İtalyanca yayımlandığından bulguları uluslararası sosyal ekonomi topluluğuna yeterince ulaşamadı. Bu yıl yayımlanan Social Economy in Italy: Dimensions, Dynamics and Characteristics (İtalya’da Sosyal Ekonomi: Boyutları, Dinamikleri ve Özellikleri) başlıklı çalışma, ISTAT/EURICSE raporunun ana bulgularını kapsıyor ve İtalya’da sosyal ekonominin boyutları ve özellikleri konusunda bütüncül bir resim sunuyor. Raporu sizin için özetledim.
1. Giriş
Son 20 yıldır araştırmacıların, hükümet yetkililerinin, ulusal ve uluslararası kuruluşların ve genel olarak toplumun, yatırımcı olmayan kişiler tarafından kurulan, yönetilen ve amaçları kâr etmek değil, daha çok belli bir grubu ya da topluluğu desteklemek olan kuruluşlara ilgisi artmaktadır. Sanayi Devriminden önce yaygınlaşan ve bugün “sosyal ekonomi” terimi ile eşleştirilen bu kuruluşların sürdürülebilir ekonomik büyümeye ve istihdam artışına katkıları yirminci yüzyılın son çeyreğinden bu yana daha belirgin hale gelmiştir.
Sosyal ekonomi kuruluşlarına yönelik ilgideki artış, Avrupa Komisyonu’nun bu olguya ve evrimine gösterdiği dikkat ile teyit edilmiş ve Sosyal Ekonomi Eylem Planının onaylanmasına yol açmıştır. Eylem planı, Avrupa Birliği’nde sosyal ekonomi kuruluşlarının (SEK) güçlendirilmesini ve daha genel bir hedef olarak da daha sürdürülebilir, daha eşitlikçi ve daha kapsayıcı bir büyüme modelinin yaratılmasını amaçlamaktadır.
İtalya’da sosyal ekonomi kavramı şimdiye kadar az kullanılmış onun yerine sosyal kooperatifler, dernekler, sosyal girişimler gibi örgütler daha popüler olmuştur. Sözkonusu eksikliği gidermeyi amaçlayan bu çalışma İtalya’da sosyal ekonominin boyutları, dinamikleri ve özelliklerine dair bir çerçeve sunmaktadır.
2. Sosyal ekonominin yapısı
İtalya’da sosyal ekonomi, 2015 yılı itibari ile 379.176 kuruluştan (kooperatifler, dernekler, vakıflar ve diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşlar) oluşmaktadır. Sayısal olarak bakıldığında SEK’in özel sektördeki payı %8’dir. Toplam 49 milyar EUR’nun üzerinde bir katma değer yaratan bu kuruluşlarda kendi hesabına ya da ücretli olarak çalışan 1,51 milyon kişi ve 5,5 milyondan fazla gönüllü bulunmaktadır. Özel sektörün ürettiği katma değerin %6,7’si, ücretli çalışan sayısının da %12,7’si sosyal ekonomiye aittir.
Tablo 1. Sosyal ekonomi kuruluşlarının sayısı, yaratılan katma değer, çalışan sayısı, ücretli çalışan sayısı, gönüllü sayısı (2015)
| Sosyal ekonomi kuruluşlarının sayısı (SEK) | Katma değer (bin EUR) | Çalışan sayısı | Ücretli çalışan sayısı | Gönüllü sayısı | |
| Mutlak değer | 379.176 | 49.133.952 | 1.519.019 | 1.493.830 | 5.528.758 |
| Özel sektör içindeki payı (%) | 8,0 | 6,7 | 9,1 | 12,7 | – |
SEK’in %75,7’si dernek, %15,6’sı kooperatif ve %3,8’i diğer kuruluşlardır. Diğer kuruluşların arasında yardımlaşma dernekleri, dini kuruluşlar, spor kulüpleri ve benzeri kuruluşlar yer almaktadır. Yasal statü açısından dağılım bu şekilde olmakla birlikte, yaratılan katma değer ve istihdam açısından kooperatiflerin üstünlüğü sözkonusudur. Kooperatiflerin katma değerdeki payı %60, istihdamdaki payı ise %75’ten fazladır.
Gönüllüler de sosyal ekonomide özellikle derneklerde önemli bir rol oynamaktadır. 2015 yılında 5 milyonun üzerinde kişi gönüllü olarak görev almıştır. Dernekler toplam gönüllü sayısının %90’ından fazlasını bünyelerinde barındırmaktadırlar. Dernekler, gönüllülerin %17,5’ine iş sağlamakta olup bu rakam diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşlarda %15,0 ve vakıflarda %9,6’dır.
Tablo 2. Yasal statüye göre sosyal ekonomi kuruluşlarının sayısı, yarattıkları katma değer, çalışan sayısı ve gönüllü sayısı (2015)
| Yasal statü | Sosyal ekonomi kuruluşları | Katma değer (bin EUR) | Çalışan sayısı | Gönüllü sayısı |
| Dernekler | 286.942 | 12.498.651 | 146.537 | 5.020.809 |
| Vakıflar | 6.451 | 3.284.093 | 87.878 | 62.211 |
| Kooperatifler | 59.027 | 28.613.181 | 1.151.349 | 43.781 |
| Sosyal kooperatif olan kooperatifler | 1.263 | 8.084.991 | 380.070 | 43.781 |
| Diğer | 26.756 | 4.738.028 | 133.256 | 401.957 |
| Toplam | 379.176 | 49.133.952 | 1.519.019 | 5.528.758 |
Sosyal ekonomi kuruluşlarının %41,3’ünün piyasa yönelimi vardır. Dernekler (%69,4), vakıflar (%60,3) ve diğer sosyal ekonomi kuruluşları (%72,5) çoğunlukla piyasa dışı iken, kooperatiflerin neredeyse tamamı piyasa ile ilişkilidir. Sosyal ekonomi kuruluşlarının gelirleri özeldir ve bu durum organizasyonların son derece kritik yeniden dağıtım rolünün yanında, piyasada kalabilme becerilerini de göstermektedir.
3. Sosyal ekonomi kapsamındaki istihdamın özellikleri
2017 yılı verileri üzerinden yapılan bir karşılaştırma, istihdam açısından, sosyal ekonomi ve özel sektör arasındaki farklılıkları ortaya koymaktadır.
- Sosyal ekonomi çalışanlarının %60’ı kadınlardan oluşmaktadır. Kadın çalışan oranı, diğer özel işletmelerdeki %40’lık kadın çalışan oranına kıyasla, sosyal ekonomide belirgin şekilde yüksektir.
- Sosyal ekonomi çalışanlarında ortalama yaş daha yüksektir. 50 yaşın üzerindeki çalışanların toplam çalışanlar içindeki oranı, sosyal ekonomi kuruluşlarında %31,8, özel işletmelerde %28’dir.
- Sosyal ekonomi kuruluşlarında çalışanların %19,2’si geçici çalışan iken, diğer işletmelerde bu oran %14,9’dur.
- Sosyal ekonomi kuruluşlarında yarı zamanlı çalışanlar, toplam çalışanların %45,9’unu oluşturmaktadır. Diğer işletmelerde bu oran %26,8’dir.
4. Sosyal ekonomi sektörel uzmanlaşma
- Sosyal ekonomi kuruluşları hemen her ekonomik alanda faaliyet gösterse de sayısal açıdan sanat, spor, eğlence sektörü (%37) ile diğer hizmetler (%35) sektörlerinde yoğunlaşma vardır.
- Kuruluş sayısı açısından (%11,3) üçüncü sırada yer almasına rağmen, sağlık ve sosyal yardım sektörü ekonomik açıdan açık ara önde gelmektedir. Bu sektördeki kuruluşlar 12,7 milyar EUR katma değer üretmektedir (toplamın %25,9’u). İkinci sırada ulaştırma ve depolama sektörü (5,9 milyar EUR, %11,9) yer alırken, onu diğer hizmet faaliyetleri (5,4 milyar EUR , %11,0) ve iş destek hizmetleri (4,6 milyar EUR, %9,3) izlemektedir. Bu dört sektör bir bütün olarak sosyal ekonominin yarattığı katma değerin yarısından fazlasını (%58,1) üretmektedir. Öte yandan, çok sayıda kuruluşun (%37,0) içinde yer aldığı sanat, spor ve eğlence sektörünün, katma değer açısından ağırlığı çok düşüktür (%5,3).
- Çalışan sayısına göre dağılımda, sağlık ve sosyal yardım sektörü (%29,3) birinci sırada gelmektedir. Onu iş destek sistemleri (%14,6) ile ulaştırma ve depolama (%13,6) sektörleri takip etmektedir. Sosyal ekonomi kuruluşlarının yarattığı toplam istihdamın %57,5’si bu üç sektör tarafından sağlanmaktadır.
- En çok gönüllü diğer sosyal hizmetler faaliyetleri (%42,5) ile sanat, spor ve eğlence sektörlerinde (%30,6) yer almaktadır.
- Kooperatifler bir yana ayrıldığında, neredeyse tüm sosyal ekonomi örgütleri (%98,8) dört sektörde faaliyet göstermektedir: Sanat, spor, eğlence; eğitim; sağlık ve sosyal yardım ve diğer hizmetler.
- Kooperatifler ise neredeyse tüm sektörlerde faaliyet göstermektedir. Kooperatif sayısının yüksek olduğu sektörler; inşaat, iş destek hizmetleri, sağlık ve sosyal yardımlar, ulaştırma ve depolamadır. Kooperatiflerin en fazla katma değeri yarattığı sektörler; sağlık ve sosyal yardım (6,3 milyar EUR); ulaşım (5,9 milyar EUR); iş destek hizmetleri (4,6 milyar EUR); toptan ve perakende (3,9 milyar EUR); ve imalat faaliyetleridir (3,2 milyar EUR).
Tablo 3. Sosyal ekonomi kuruluşları ve diğer özel işletmelerin sektörel dağılımı
| Sektörler | SEK sayısı (2017) | Diğer özel işletme sayısı (2017) | SEK sayısındaki değişim 2017/2015 (%) | Diğer özel işletme sayısındaki değişim 2017/2015 (%) |
| Sanat, spor ve eğlence | 159.699 | 66.192 | 13,6 | 8,5 |
| Diğer hizmet faaliyetleri | 125.199 | 210.657 | -5,4 | 2,8 |
| Sağlık ve sosyal yardım | 44.585 | 293.957 | 4,2 | 5,3 |
| Eğitim | 18.145 | 30.598 | 16,2 | 11,1 |
| Kiralama, seyahat, iş destek hizmetleri | 8.577 | 140.185 | -0,7 | 4,3 |
| İnşaat | 8.257 | 500.814 | -6,1 | -2,2 |
| Nakliyat ve depolama | 7.369 | 116.584 | -3,4 | -1,2 |
| Üretim | 4.954 | 383.889 | -0,5 | -2,1 |
| Profesyonel faaliyetler | 4.947 | 752.658 | 4,6 | 4,7 |
| Toptan ve perakende satış | 4.226 | 1.109.292 | 5,0 | -1,5 |
| Hizmet, konaklama ve yeme içme | 2.996 | 334.596 | 4,5 | 3,4 |
| Bilişim ve iletişim | 2.456 | 102.578 | -6,6 | 4,3 |
| Finans ve sigorta | 974 | 99.571 | -9,8 | 3,1 |
| Diğer sektörler | 2.584 | 261.503 | 22,4 | 0,4 |
| Toplam | 394.968 | 4.403.074 | 4,3 | 1,1 |
Katma değer ve istihdam rakamları dikkate alındığında, SEK’in özel sektör ekonomisine en önemli katkıyı yaptığı sektör, üretilen katma değerin %65’inden fazlasını temsil eden ve özel eğitimde çalışanların %60’ından fazlasını istihdam eden eğitim sektörüdür. Sağlık ve sosyal yardım sektörü ikinci sırada (%35,9 katma değer, %45,1 çalışan) yer alırken onu diğer hizmetler (%41,5 katma değer, %18,9 çalışan) ile sanat, spor ve eğlence (%25,3 katma değer, %21,0 çalışanlar) sektörleri takip etmektedir.
5. Sosyal ekonomi kuruluşlarının evrimi
Kısmen 2007-2009 yıllarındaki finansal krizin bir sonucu olarak sosyal ekonomi son birkaç yılda hızla büyümüştür. Bu eğilim, kamu kuruluşları kriz dönemlerinde toplumun ortaya çıkan yeni ihtiyaçlarına cevap veremediğinde, sosyal ekonominin üstlendiği önemli rolün altını çizmektedir. 2011’den 2017’ye kadar olan dönemde sosyal ekonomi kuruluşlarının sayısı 346.873’ten 394.968’e (+%14), çalışan sayısı ise 1,42 milyondan 1,55 milyona (+%8,8) çıkmıştır. Tablo 4, 2015 ve 2017 yıllarına dair SEK verisini diğer özel işletmeler ile karşılaştırmalı olarak vermektedir.
Tablo 4. Sosyal ekonomi kuruluşlarının ve diğer özel işletmelerin sayıları ve çalışan sayıları (2015-2017)
| 2015 | 2015 | 2017 | 2017 | Değişim (%) | Değişim (%) | |
| Kuruluş sayısı | Çalışan sayısı | Kuruluş sayısı | Çalışan sayısı | Kuruluş sayısı | Çalışan sayısı | |
| SEK | 379.176 | 1.493.380 | 394.968 | 1.545.972 | 4,2 | 3,5 |
| Kooperatifler | 59.027 | 1.126.159 | 58.545 | 1.150.414 | -0,8 | 2,2 |
| Dernekler | 286.942 | 146.537 | 299.669 | 164.518 | 4,4 | 12,3 |
| Vakıflar | 6.451 | 87.878 | 7.503 | 99.846 | 16,3 | 13,6 |
| Diğer | 26.756 | 133.256 | 26.251 | 131.194 | 9,3 | -1,5 |
| Diğer özel işletmeler | 4.353.501 | 10.288.528 | 4.403.074 | 11.055.109 | 1,1 | 7,5 |
Sosyal ekonomi kuruluşlarının ve bu kuruluşların çalışan sayılarının detaylı ele alındığı Tablo 4 incelendiğinde 2015-2017 döneminde kooperatiflerin sayısında küçük de olsa bir düşüş görülmektedir. Fakat kooperatifler için inceleme dönemi daha geriden başlatıldığında on yıllık süre içerisinde kooperatif sayısının arttığı ortaya çıkmaktadır (Tablo 5). 2015-2017 dönemindeki düşüş son yıllarda kooperatifleri etkileyen birleşme süreçleri ile açıklanabilir. Aynı dönemde (2015-2017) kooperatiflerin sayısındaki azalmaya rağmen kooperatiflerin çalışan sayısı artmıştır. 2007-2017 döneminde ise kooperatif çalışanlarının sayısı %20’nin artış göstererek yaklaşık 957.000’den 1,15 milyona çıkmıştır (Tablo 5).
Tablo 5. İtalya’da kooperatiflerin ve kooperatiflerde ücretli çalışanların sayısı (2007-2017)
| 2007 | 2011 | 2015 | 2017 | |
| Kooperatifler | 50.691 | 56.946 | 59.027 | 58.545 |
| Ücretli çalışanlar | 956.835 | 1.061.282 | 1.126.155 | 1.150.414 |
Sosyal ekonominin alt kümesi olan ve sosyal kooperatifler ile diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşlardan oluşan Üçüncü Sektör de dikkate değer ölçüde büyümüştür. Bu sektör, genel yarar hizmetlerini sunan SEK’i kapsamaktadır. Son yirmi yılda, Üçüncü Sektör kuruluşlarındaki çalışan sayısı, 531.926 kişiden yaklaşık 845.000 kişiye yükselmiştir (%58,8’lik artış). Kuruluş sayısı açısından ise %70,6’lık bir artış sözkonusudur (Tablo 6).
Tablo 6. Üçüncü sektör kuruluşlarının ücretli çalışan ve gönüllü sayısı (1999-2017)
| 1999 | 2011 | 2015 | 2017 | |
| Kuruluşlar | 205.471 | 301.191 | 336.275 | 350.492 |
| Ücretli çalışanlar | 531.926 | 680.811 | 788.126 | 844.775 |
| Gönüllüler | 3.221.185 | 4.758.622 | 5.528.758 | veri yok |
Üçüncü sektör kuruluşlarında gönüllü çalışanların sayısında da belirgin bir artış gözlemlenmektedir (Tablo 6). 2007-2015 döneminde özel sektör çalışan sayısını %6 oranında azaltırken (ancak 2016-2017 yıllarında çalışan sayıları eski seviyesine geri dönmüştür), üçüncü sektör kuruluşlarında gönüllü çalışanların sayıları artmıştır.
Diğer özel işletmeler karşısında sosyal ekonomik kuruluşlarının çalışan sayısının nasıl değiştiği Tablo 7’de sektörel bazda gösterilmektedir.
Tablo 7. Sosyal ekonomi kuruluşları ve diğer özel teşebbüslerdeki çalışanların sektörel dağılımı (2015-2017)
| Sektörler | SEK çalışan sayısı (2017) | Diğer özel işletme çalışan sayısı (2017) | SEK çalışan sayısındaki değişim 2017/2015 (%) | Diğer özel işletme çalışan sayısındaki değişim 2017/-2015 (%) |
| Sanat, spor ve eğlence | 50.631 | 93.826 | 27,0 | 16,5 |
| Diğer hizmet faaliyetleri | 103.575 | 210.119 | 5,8 | 10,7 |
| Sağlık ve sosyal yardım | 497.284 | 288.583 | 13,0 | 10,7 |
| Eğitim | 125.090 | 49.289 | 2,5 | 15,5 |
| Kiralama, seyahat, iş destek hizmetleri | 220.324 | 943.946 | 0,0 | 16,2 |
| İnşaat | 28.873 | 754.199 | -9,4 | 0,7 |
| Nakliyat ve depolama | 211.324 | 806.106 | 3,8 | 6,4 |
| Üretim | 72.055 | 3.141.433 | 6,6 | 2,7 |
| Profesyonel faaliyetler | 24.542 | 494.126 | 3,8 | 8,2 |
| Toptan ve perakende satış | 87.130 | 2.026.909 | -0,3 | 7,9 |
| Hizmet, konaklama ve yeme içme | 46.274 | 1.011.041 | 7,3 | 20,4 |
| Bilişim ve iletişim | 11.799 | 468.874 | 2,7 | 5,5 |
| Finans ve sigorta | 47.402 | 418.244 | -47,8 | 9,8 |
| Diğer sektörler | 19.669 | 348.416 | 40,4 | 3,8 |
| Toplam | 1.545.972 | 11.055.110 | 3,5 | 7,5 |
Sosyal ekonomi kuruluşlarının çalışan sayıları en çok hobi aktivitelerinde (%27) ve sağlık ve sosyal yardım alanında (%13) artış göstermiştir. Finans ve sigorta sektöründeki %47,8’lik düşüş ise diğer özel işletmelerde gördüğümüz %9,8’lik büyüme ile kıyaslandığında çok dikkat çekicidir. Bu düşüşün sebebi, 2015’te çıkarılan bir yönetmelikle sermayesi 8 milyar EUR’yu aşan kooperatif bankalarının anonim şirkete dönüşmesinin zorunlu hale getirilmesidir.
6. Genel yarar hizmetleri
Refah devleti krizinin arka planında, çoğu ülkenin sosyal koruma sistemi çehre değiştirmiştir. Bu değişim ile birlikte devlet, vatandaşlarına doğrudan mal ve hizmet sağlamayı bırakmış, kamusal işlevlerini özel sektör ile işbirliği yaparak yürütmeye başlamış, düzenleyici ve finanse edici konuma geçmiştir.
Refahın yeniden düzenlenmesi sürecinde, pek çok başka ülkede olduğu gibi, İtalya’da da kamu ve özel sektör arasındaki sınırlar değişmiştir. Bu yeniden yapılanma genel yarar hizmetlerinin özel kuruluşlara ve özellikle SEK’e ihale edilmesi ile sağlanmıştır.
Rapor, sosyal ekonomi kuruluşlarının vatandaşların refahına nasıl katkıda bulunduğunu mümkün olan en geniş çerçeveden anlamaya çalışırken refah politikaların yerel doğasından ötürü analiz bölgesel bir bakış açısı da sunmaktadır.
6.1. Sağlık
Sosyal ekonominin sağlık hizmetlerindeki etkisini yerel seviyede ölçmek için SEK tarafından üretilen katma değerin, yerel nüfusa bölünmesi ile kişi başı katma değer hesaplanmıştır. Bu değere bakarak, sosyal ekonomi kuruluşlarının ağırlığının orta kuzey bölgelerinde (Lazio, Lombady, Bolzano ve Ligurya) ve bazı güney bölgelerinde (Molise ve Pulya) yüksek olduğu tespit edilmiştir. Dış tüketim faktörlerine ayrılan sağlık harcamasının payı yükseldikçe, sosyal ekonomi kuruluşlarının sağladığı katma değerin de yükseldiği görülmüştür (Bolzano bölgesi hariç).
Sosyal ekonominin sağlık hizmetlerindeki ağırlığı bölgeden bölgeye değişmektedir. Buna göre bölgeler üç gruba ayrılabilir.
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başına katma değerinin 40 EUR’nun altında olduğu bölgeler (Friuli-Venezia Giulia, Umbria, Trento, Campania, Sardinya, Emilia-Romagna, Calabria, Basilicata, Marche, Piemont, Aosta Vadisi and Sicilya)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı katma değerinin 40-100 EUR arasında olduğu bölgeler (Toskana, Veneto, Abruzzo, Ligurya, Molise ve Bolzano)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı katma değerinin 100 EUR’nun üzerinde olduğu bölgeler (Pulya, Lombardiya ve Lazio)
Tablo 8. Bölgesel sağlık hizmetleri sisteminin başlıca ekonomik ve finansal özellikleri (2015, medyan değer EUR)
| Kişi başına kamu sağlık harcaması | Kişi başına özel sağlık harcaması | İç kaynaklarla kamu harcaması oranı (%) | SEK sağlık hizmetleri kişi başı harcama | Diğer özel işletmeler kişi başı sağlık harcaması | Kamu sektörü çalışan sayısı oranı (%) | Diğer özel işletmeler çalışan sayısı oranı (%) | SEK çalışan sayısı oranı (%) | |
| 1. grup | 1.853 | 568 | 68,8 | 28,7 | 303,9 | 62,0 | 34,4 | 3,3 |
| 2. grup | 1.972 | 626 | 68,4 | 60,9 | 325,6 | 59,0 | 35,0 | 6,9 |
| 3. grup | 1.855 | 566 | 59,0 | 149,7 | 430,9 | 42,9 | 41,2 | 15,1 |
Tablo 8’e göre 1. grupta, sağlık sektöründe çalışanlar bakımından sosyal ekonominin ağırlığının düşüktür. 2. grup, ilk gruba kıyasla, katma değer ve sağlık sektörü çalışanlarının payı açısından SEK’in ağırlığını ikiye katlamaktadır. 3. grupta kamu ve özel sektör arasında dengeli bir dağılım gözükmektedir ayrıca, SEK diğer işletmelerle (özel sektör) birlikte önemli bir istihdam payına sahiptir.
6.2. Sosyal bakım
Son 20 yılda sosyal yardım sektörü İtalya’da belirgin bir büyüme sergilemiştir. Sosyal bakım harcamaları, sosyal güvenlik harcamalarının %11’ini, başka bir deyişle sağlık hizmetleri için yapılan harcamaların (%22,7) yarısını oluşturmaktadır. Bu rakamlar bize, İtalyan sosyal politikalarının, hizmet sunmaktansa yararlanıcılara para transfer edilmesinden yana olduğunu göstermektedir. Hizmet sunumunda başrolde özel sektör vardır.
Sosyal ekonomi kuruluşlarının sosyal bakımda yarattığı kişi başı katma değer incelendiğinde, bölgeler arasında büyük farklılıklar olduğu görülmektedir. Bu anlamda 100 EUR ve 200 EUR’nun önemli eşik değerler olarak tespit edilmiştir. Bölgeler bu değerlere göre üçe ayrılabilir:
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 200 EUR’nun üzerinde olduğu bölgeler (Emilia-Romagna, Aosta Vadisi, Piemont ve Trentino).
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 100 EUR- 200 EUR arasında olduğu bölgeler (Lazio, Ligurya, Sardinya, Basilicata, Toskana, Marche, Umbria, Veneto, Friuli-Venezia Giulia, Lombardiya and Bolzano)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 100 EUR’nun altında olduğu bölgeler (Calabria, Campania, Abruzzo, Pulya, Sicilya and Molise)
Tablo 9. Sosyal bakım sektörünün temel finansal özellikleri (2015, medyan değer EUR)
| Belediyenin kişi başı sosyal harcaması | Sosyal harcamalarda para transferinin payı (%) | Sosyal harcamada hanelere yapılan nakdi katkı | Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı katma değeri | Diğer işletmelerin kişi başı katma değeri | Her 10 bin mukime düşen kamu çalışanı | Her 10 bin mukime düşen SEK çalışanı | Her 10 bin mukime düşen diğer işletme çalışanı | |
| 1. grup | 247,0 | 17,7 | 41,0 | 225,2 | 8,8 | 28 | 86 | 1 |
| 2. grup | 127,0 | 27,5 | 17,0 | 137,0 | 14,6 | 13 | 61 | 6 |
| 3. grup | 61,5 | 17,0 | 1,5 | 57,7 | 14 | 4 | 29 | 5 |
Belediyenin kişi başı harcamalarının azaldığı bölgelerde, sosyal ekonomi kuruluşlarının da katma değeri düşmektedir. Her bölgede sosyal ekonomi kuruluşlarının çalışan sayıları kamu çalışanlarından fazladır. Bununla birlikte, kamu çalışan sayısının düştüğü gruba ait bölgelerde, sosyal ekonomi kuruluşlarının çalışan sayıları da düşmektedir.
6.3. Eğitim
İtalya’nın eğitim sektöründe özel sektör ağırlıklı olarak sosyal ekonomi kuruluşları şeklinde var olmaktadır. Özel sektörün ürettiği katma değerin %87’si sosyal ekonomi kuruluşlarından gelmektedir. Bu oranın bazı bölgelerde %100’e yaklaştığı görülmektedir. (Aosta Vadisi, Veneto, Bolzano gibi), tespit edilen en düşük oran ise %58 ile Umbria’dadır.
Kişi başı yaratılan katma değere bakıldığında da yine üç farklı grup oraya çıkmaktadır.
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 70 EUR’nun üzerinde olduğu bölgeler (Trentino, Bolzano, Lazio, Lombardiya, Aosta Vadisi, Veneto ve Friuli-Venezia Giulia.
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 20-70 EUR arasında olduğu bölgeler: (Piedmont,Emilia-Romagna, Ligurya, Sicilya, Sardinya, Toskana, Abruzzo, Umbria ve Campania)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 20 EUR’nun altında olduğu bölgeler (Pulya, Marche, Calabria, Molise and Basilicata)
Tablo 11: Eğitimde sosyal ekonomi kuruluşları ve diğer özel işletmeler tarafından yaratılan kişi başı katma değer, eğitim kalitesi (2015, medyan değer EUR)
| SEK kişi başı katma değer | Diğer özel işletmeler kişi başı katma değer | Eğitim katma değeri içinde SEK payı (%) | Özel okullardaki öğrenci oranı (%) | Devlet okullarında öğrenci başına kamu harcaması | Okul bırakma oranı (%) | Eğitime devam oranı (%) | Ana okulu devam oranı (%) | |
| 1. grup | 84,4 | 3,4 | 8,5 | 9,2 | 6.551 | 11,3 | 8,2 | 94,5 |
| 2. grup | 27,3 | 7,2 | 2,6 | 7,0 | 6.662 | 13,4 | 7,3 | 93,2 |
| 3. grup | 12,6 | 2,3 | 1,1 | 3,3 | 6.895 | 10,3 | 6,0 | 92,9 |
Bu rakamlar bize sosyal ekonomi kuruluşlarının katma değeri arttıkça, özel eğitimin payının arttığını göstermektedir.
6.4. Kültür, spor ve hobi
Özel girişimler, bu alanlarda yaratılan katma değerden farklı bölgelerde %74 ile %27 arasında değişen oranlarda pay almaktadırlar. Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı katma değerine bakarak, İtalya’nın bölgelerini yine üç ayrı grupta toplanabilir.
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 70 EUR’nun üzerinde olduğu bölgeler (Bolzano, Aosta Vadisi, Marche, Veneto ve Toskana)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 30-70 EUR arasında olduğu bölgeler (Trento, Friuli-Venezia Giulia, Umbria, Emilia-Romagna, Lazio, Sardinya, Lombardiya, Piemont ve Ligurya)
- grup: Sosyal ekonomi kuruluşlarının kişi başı başı katma değerinin 30 EUR’nun altında olduğu bölgeler (Abruzzo, Pulya, Molise, Basilicata, Campania, Sicilya ve Calabria)
Tablo 12. Sosyal ekonomi kuruluşlarının sektördeki payı ve faaliyetlerin kalitesi (2015, medyan değer EUR)
| SEK kişi başı katma değer | Diğer özel işletmeler kişi başı katma değer | Özel ekonominin sektörel katma değerdeki payı (%) | SEK’in sektörel katma değerdeki payı (%) | Kültürel faaliyetlere katılım oranı (%) | Serbest zaman faaliyetlerinden duyulan memnuniyet (%) | |
| 1. grup | 87,2 | 87,9 | 66,8 | 29,4 | 30,0 | 69,7 |
| 2. grup | 49,8 | 87,4 | 51,4 | 19,0 | 31,7 | 68,5 |
| 3. grup | 16,6 | 24,1 | 29,9 | 12,0 | 18,1 | 63,1 |
Sosyal ekonomi kuruluşlarının katkıları gruplar arasında çok belirgin fark göstermektedir. Sosyal ekonomi kuruluşlarının katma değerinin daha yüksek olduğu bölgelerde hem faaliyetlere katılım oranı hem de faaliyetlerden duyulan memnuniyet anlamlı şekilde yüksektir.
7. Sonuç
Resmi istatistiki veriden yola çıkarak yapılan bu çalışma, ilk kez İtalya’da sosyal ekonomi hakkına tam bir resim çizmiştir. Araştırmayı daha önceki çalışmalardan ayıran nokta, sosyal ekonomiyi oluşturan iki alt kümenin (kooperatifler, Üçüncü Sektör) bir arada ele alınmış olmasıdır.
Raporda altı çizilen en önemli konu, sosyal ekonomi kuruluşlarının İtalyan ekonomik sistemindeki tüm sektörlere ne kadar nüfuz ettiği ve sosyal ekonomi kuruluşlarının tarım-gıda zincirine, emek yoğun faaliyetlere ve genel yarar hizmetlerine katkısının ne kadar belirgin olduğudur.
Bu bulgular yapısal verinin toplanıp, güncellenmesinin önemini bir kez daha göstermektedir. Bu sayede hükümet yetkililerine karar verme süreçlerini desteklemek için yeterli bilgi sağlanabilecektir. Ayrıca, zamanında hazır olacak bilgi sosyal ekonominin büyümesini destekleyecektir.
Not: Öne çıkan görsel, Josh Hild — Unsplash
