Bu hafta sizlere Finlandiya’dan topluluk destekli tarım ile sürdürülebilir, yerel ve organik üretim yapan bir gıda kooperatifini tanıtıyoruz. 6-8 Kasım tarihlerinde Lizbon’da gerçekleştirilen “Sosyal ve Dayanışma Ekonomisi ve Müşterekler” konferansında kurucuları ile tanıştığımız, Türkçe’de kendi topraklarımız anlamına gelen “Oma Maa” kooperatifini iyi uygulama örnekleri listesine eklemek isteriz. Güncel istatistiklerine göre kooperatifin bünyesinde 5 üretici üye ve 146 adet gıda üyesi yer alıyor. Amaçları üye sayısını dikkat çekmeden arttırmak. Sunumları esnasında Ruby van der Wekken ve Jukka Peltokoki Finlandiya’da devletin henüz topluluk destekli tarımın çok da farkında olmadığını, o yüzden de “standartlar ve kurallar ülkesi” olarak bir süre daha dikkat çekmeden bu sistemi oturtmak istediklerinin altını çizdiler.
Oma Maa, Helsinki’ye 30 km mesafede 50 hektarlık bir alanda üretim yapıyor. Kooperatife üye olmak için öncelikle 2 aylık bir deneme-tanıma sürecinden geçmek gerekiyor. Bu süre zarfında yalnızca oluşturulan “gıda çantaları”nın siparişini verebilirsiniz. Üye olabilmek için üretici payı olan 200 Euro’yu ödeyerek kooperatife kişisel yatırımınızı yapmış oluyorsunuz.
Kooperatif üç türde üretim yapıyor; tarla, kümes ve sera. Bu üretim tiplerinde verimi koruyabilmek için bir kural konulmuş: Gıda çantalarında sipariş verdiğiniz üretim türünden bir payınızın olması gerekli. Örneğin hem yumurta hem de sebze talep ediyorsanız iki payınızın olması gerekli. Serayı tam olarak bitirmedikleri ve geliştirmeye devam ettikleri için oradaki ürünler henüz gıda çantalarına eklenmiyor. Ancak en fazla bir yıl içinde çantalara seralardaki ürünler de eklenecek. Not olarak ekleyelim; seraya tropikal ağaçlar dahi dikilmiş. Sadece biraz zaman istiyoruz diyorlar.
Kooperatifte gıda çantalarının paylaşımı ile müşterek vurgusu da yapılıyor. Özetle; gıda çantası payınızı paylaşabildiğiniz bir üyelik modeli geliştirilmiş. Kooperatife üye olmadığı halde çantanızı “birlikte-üyelik” tanımladığınız kişilerle paylaşmak mümkün.
Hasat Çantaları
Kooperatife tam üye olduğunuzda yaz (Haziran-Kasım) ve kış (Aralık-Mayıs) olmak üzere altışar ayı kapsayan, iki sezonluk çanta siparişlerinden verebiliyorsunuz. Üretim planlaması bunlara göre yapılıyor. Hasat çantalarını kooperatif kafeteryasından teslim almak da mümkün, teslim edilmesini talep etmek de. Bir haftalık oluşturulan çantada en az 2-4 kişinin sağlıklı beslenmesine yetecek gıda bulunuyor. Ancak kesin miktar söylemek mümkün değil. Hasadın bolluğuna göre miktarlar artıp azalabiliyor. Gıda çantasının fiyatı ise sezon için tahmin edilen verime göre hesaplanıyor, ancak ödemeler aylık alınıyor.
2019 Kış Dönemi Fiyatları
Finlandiya’nın dünyanın en pahalı ülkelerinden biri olduğunu hatırlatarak belirlenen fiyatları da buraya ekleyelim. Kış sezonu olduğu için kök sebzeler ve otların yanı sıra, un ve kurulmuş gıdalar gibi işlemden geçmiş ürünler de var çantalarda. Un, tahıl, hububat, kuru bezelye, kuru bakla, kolza tohumu yağı, mücver, falafel, yulaf yoğurdu, ekmek vb. Bu çantanın aylık fiyatı 120 Euro.
Yumurtalar için; tarla ürünleri çantası ile sipariş verirseniz haftada 20 yumurtanın olduğu çantanın aylık fiyatı 25 Euro. Yalnızca yumurta alıyorsanız kooperatiften, aylık 35 Euro ödemeniz gerekli. Bir çeşit üye bağlılığının ödüllendirilmesi kampanyası gibi düşünmek mümkün.
Vizyon: Topluluk Destekli Tarım
Oma Maa’nın amacı bile isteye zayıflatılmış olan üretici ve tüketici arasındaki bağın yerine yeni bir tür “dayanışma temelli sistem” geliştirmek. Kooperatif üretici üyelerine gıda israfının ortadan kaldırıldığı ve istikrarlı bir piyasada satış yapma olanağını sunuyor. Tüketiciler de yerel, organik ürünlere erişmiş oluyor. Elbette hem üreticiler hem de tüketiciler kötü geçen hasat mevsimlerindeki riskleri de göze alarak doğal bir müşterek yapı geliştirmiş oluyorlar.
Kooperatif açık, demokratik karar verme süreci ile işletiliyor. Şeffaflık ve açıklık temel ilkeleri. Amaç; bu kooperatif modelini temel ilkeler ile geliştirerek üretici ve gıda üyelerinin yakın bir işbirliği ile çalışmalarını devam ettirmek.
Müşterek Aktif Katılım
Gıda üyeleri de kooperatifin üretim faaliyetlerine aktif olarak katılım sağlıyorlar. Üyeler, belirli kolektif çalışma günlerinde çiftlikte çalışabiliyor, kafeteryada haftalık yiyecek dağıtımı organizasyonuna yardımcı olabiliyorlar. Ayrıca hem üretici hem de gıda üyeleri toprağın işlenmesi ve iletişim gibi farklı alanlarda organize edilen çalışma gruplarına dahil olabilirken değişik etkinliklerde de dayanışmalarını sürdürüyorlar.
