Yemek Vardiyası (Food Shift), her yıl 54.400 kilogramdan fazla yemeği çöpe atılmaktan kurtararak gıda israfı yaşanmasının önüne geçiyor. Kâr amacı gütmeyen bu organizasyon, elde ettiği yiyecek maddeleriyle 12.000 kişiyi besliyor. Bununla birlikte 16 düşük gelirli bireyi, ellerindeki malzemeler ile sağlıklı yemekler hazırlayabilmeleri için çırak olarak yetiştiriyorlar.
Alameda, Kaliforniya’da kurulan organizasyon, geleneksel gıda bankası ve halk mutfağı modellerini bir adım ileri taşıyor ve yerel bir hesaplı konut topluluğunun sakinleri için bir çıraklık programıyla birleştiriyor. Organizasyonu, Washington D.C.’de bulunan bir halk mutfağı olan D.C. Merkez Mutfağından modelleyen icra direktörü Dana Frasz, amaçlarını “toplum sağlığını, ekonomik eşitliği ve çevresel sürdürülebilirliği birleştiren, ölçeklenebilir ve tekrarlanabilir bir model yaratmak,” olarak ifade ediyor.
Gıda adaleti ile eşitsizliğin önüne geçmek
Yurt çapında 50 milyon Amerikalı aç kalırken yiyeceklerin % 40’ı çöpe gidiyor. Frasz, Yemek Vardiyasının tümüyle “çok varlıklı olanların yoksullukla boğuşanlarla birlikte yaşadığı bir toplumdaki dengesizliği dengelemek” hakkında olduğunu söyledi.
Gelir eşitsizliği, özellikle San Francisco Körfez Bölgesinde belirgin. Teknoloji endüstrisindeki büyüme, ekonomik büyümeyi hızlandırmakta ve hayat pahalılığındaki büyük artışa katkıda bulunmakta. Ekonomik büyümeye rağmen bölge sakinlerinin 1,5 milyonu yoksulluk içinde yaşıyor. Bu, ailelerin gelirlerinin daha büyük bir kısmını barınmaya harcadığı anlamına geliyor. Bir yandan da, East Bay Times’ın bir raporuna göre, “çalışan yoksulların” çoğu artık Tamamlayıcı Besin Destek Programı olarak da bilinen Kaliforniya’nın federal yemek kuponu programı CalFresh’e katılabilmek için çok fazla para kazanıyorlar.
Yemek Vardiyası, sosyal eşitsizliği ve çevresel dengesizliği azaltmak amacıyla, San Francisco Üretim Pazarı gibi yerel gıda marketleriyle ortaklaşa çalışıyor. Onlardan yüzeysel kusurlar sebebiyle reddedilecek ürünleri alıyor. Organizasyon, bu gıdanın % 80’ini, aç bireyleri doyuran CityTeam vekillikleri gibi topluluk ortaklarına veriyor. Kalan % 20, Yemek Vardiyasının kendi aşçılık eğitim programında ve bir “sosyal girişim” olan ikram servisi ticari kuruluşunda kullanılıyor. Kuruluş, fiyat farklılaştırmasını benimsiyor. Yani Google gibi şirketler tam fiyat öderken daha az kaynağı olan şirketler daha az ödüyor ve böylece tüm topluluğun hizmetten yararlanması sağlanıyor.
Yemek Vardiyasının aşçılık eğitmeni ve şefi Suzy Medios’un gözetimi altında bazıları ilk kez çalışan 16 çırak, ellerindeki malzemelerle nasıl sağlıklı öğünler hazırlayacaklarını öğreniyorlar. Öğrencilerin hepsi, %99’u yoksulluk sınırının altında yaşayan ve eskiden evsiz olan şahısları barındıran bir konut topluluğu olan Alameda Uç İşbirliğinden geliyor.
“Sadece [çırakları] doyurmuyoruz,” dedi Medios. “Onlara gelecekte kendi kendilerine yetmelerini sağlayacak araçlar veriyoruz ki bize bağımlı olmasınlar ve kendi başlarına yollarına devam edebilsinler.” Değerli müşteri hizmeti ve takım çalışması yeteneklerini öğrendikten sonra, birçok çırak, yaşlı bakım merkezlerinde çalışmaya başladılar ya da okula döndüler. Aralarından biri Tesla otomotiv şirketinde bir iş buldu.
Daha çok işbirliği, daha az gıda israfı
Yemek Vardiyası, gıda güvensizliğini azaltmanın yollarını araştırarak Silikon Vadisinin merkezi de dâhil olmak üzere, yerel hükümetlere de yardım etti. Santa Clara İlçesi tarafından görevlendirilen organizasyon, 2015 raporlarında “yemek kendi başına açlığı çözmeyecek” ifadesini kullandı. Onun yerine, şehirler ve ülkelerin birbirleriyle ve gıda bankaları ve diğer kâr amacı gözetmeyen kuruluşlarla birlikte çalışmaları gerekli. Amaçları yemeği çöpe atılmaktan kurtarma ve gıdayı daha erişilebilir hale getirme programlarını geliştirme ve ilerletme olmalı. Yerel müdahalelerin sistematik değişimlerle birlikte ele alınması gerekir. “Ulusal aşırı gıda üretiminin önüne geçmek… gıda desteği sosyal yardım sürecini kolaylaştırmak, herkes için eğitimi geliştirmek, beslenme eğitimi vermek ve hesaplı konut ve adil ücret sağlamak” raporda sistematik değişimlere örnek olarak verilmekte.
Kaliforniya, 2016’da Vali Jerry Brown’un 2024’e kadar gıda israfı oranını % 20 azaltmayı hedefleyen SB 1383’ü imzalamasıyla yemek israfı sorununa yönelik önemli bir adım attı. Yasa, aynı zamanda yemek israfının önüne geçmeyi, hayır işinden çok (çöp ve geri dönüşüm toplama hizmetleri gibi) bir belediye hizmeti haline getiriyor. Bu sayede Yemek Vardiyası amacına daha da yakınlaşıyor.
Kamu politikalarındaki değişimler, Yemek Vardiyasının çalışmalarının önemli bir parçası olmasına rağmen, Medios işyerinde kök salan daha derin bir şey görüyor: “Mutfağımız çok özgün. Sadece insanların öğrenmeye geldiği bir yer değil, buluşmaya ve iyileşmeye geldiğimiz bir yer.”
Not: Alessandra Bautze’ın Shareable blogunda 3 Haziran 2019 tarihinde yayımlanan yazısından Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
