Portekiz işçi kooperatifi Pro Nobis, kültür ve sanat sektöründe çalışanlar için büyük bir sorun olan güvence ve istikrar eksikliğine çözüm getirmeyi hedefliyor. Ortaklarının çoğu müzisyen, teknisyen, aktör ve aktris ancak aralarında DJ’ler, gazeteciler, fotoğrafçılar, televizyon sunucuları ve YouTube yayıncıları da var.
Sanat sektöründe serbest çalışanlar için sürdürülebilir çözümler sunan bir kooperatif olan Pro Nobis’in kurucularından Michelle Chan ile bir görüşme yapma şansımız oldu.
Pro Nobis, 2014 yılında Lizbon’da bir Yeni Yıl kararı sayesinde kuruldu. Michelle o sırada bağımsız film teknisyeniydi ve Portekiz’deki kültür sektöründe çalışanların katlanmak zorunda olduğu mücadelelerden ve güvencesizlikten artık yorulmuştu. Sinema, tiyatro ve dans sektörlerinden bir grup serbest çalışanla birlikte, sektörde çalışanlara sosyal güvenlik sağlayacak bir alternatif sunmak üzere bağımsız çalışanlardan oluşan bir kooperatif kurmaya karar verdiler.
Kuruculardan bazıları meslek örgütlerini yönetme deneyimine sahipti ve ortaya konulacak çözümün kendileri kadar sektördeki diğer çalışanlar için de bir çözüm olacağını biliyorlardı. Bir kooperatif kurmak ve kooperatifin çalışan ortakları olmak, sanat sektörünün karşı karşıya olduğu ağır bürokrasi ve güvencesizlik gibi kırılganlıkların azaltılmasını veya ortadan kaldırılmasını sağlayabilirdi.
Günlük faaliyetlerine gelince, Pro Nobis sanatsal mesleki faaliyetlere işletmeden işletmeye yaklaşımı sunuyor ve sosyal koruma alanında aktif bir rol üstleniyor. İlk olarak, çalışan ortakların yaptıkları işlerin faturalandırılması, ödemelerin tahsil edilmesi, işsizlik ödeneği ve hastalık izni verilmesi, iş giderlerinin mahsup edilmesi, vergi ve sigorta primlerinin ödenmesi ve son olarak maaşlarının ödenmesi ile ilgileniyor.
İkinci olarak kooperatif, çalışanlara yemek çeki; anaokulu, temel eğitim ve üniversite eğitimi için burslar da dahil olmak üzere ek faydalar sağlıyor. Ayrıca iş kazası sigortasının yanı sıra etkinliklere sanatçı ya da teknisyen önermek gibi aracılık hizmetleri de sunuyor.
Üçüncü olarak kooperatif, hem kentsel hem de kırsal alanlarda toplumla bağ kurmak için tiyatro oyunları, konserler ve kolektif videolar gibi ortakların görev aldığı kültürel etkinliklerin üretimini de teşvik ediyor.
Pro Nobis şu anda 200 ortaktan oluşuyor. Tüm ortaklar çalışan statüsünde ve bu nedenle kamunun sosyal güvenlik sisteminden yararlanabiliyorlar. Ortakların çoğu müzisyen, teknisyen, aktör ve aktris ancak aralarında DJ’ler, gazeteciler, fotoğrafçılar, televizyon sunucuları ve YouTube yayıncıları da var.
Ortaklar arasında, kooperatifin istikrarlı ve kaliteli istihdama daha kolay erişmelerini sağlayabileceği gençler, kadınlar ve göçmen işçiler gibi dezavantajlı çalışan grupları da bulunuyor.
“Birlikte daha güçlüyüz ve çoğu zaman ötekileştirilen ve hiçbir kuralı olmayan sektörümüzü daha iyi hale getirebiliyoruz. Pro Nobis’e katıldığımdan beri vergi ve sigorta primleri konusunda daha düzenli olduğumu, yapım şirketlerinden daha fazla saygı gördüğümü ve herhangi bir şeye ihtiyacım olduğunda bana uzanan bir el olduğunu hissediyorum. Ekiple kurduğum kolay iletişim ve sergiledikleri profesyonel yaklaşım kendimi her zaman güvende hissetmemi sağlıyor.” diyor Pro Nobis üyesi Işık Teknisyeni João Tourais.
Kooperatifin yönetimi 4 yıllık dönemler için seçilen yasal organlar tarafından gerçekleştiriliyor. Normalde yılda iki kez toplanan Genel Kurul ile tüm yıl boyunca önerilere açık olan ve herkesin ihtiyaçlarını mümkün olan en kısa sürede karşılamaya çalışan Yönetim Kurulu.
Kooperatifin temel meselelerinden biri, ortakların kooperatif yaşamına daha fazla dahil olmalarını ve katılmalarını sağlamak.
COVID-19 salgını sırasında, kapanma politikalarından en çok etkilenen sektörlerden biri olan kültür sektöründe, birçok sanatçı kooperatiflerin sunduğu istikrar fırsatının cazibesine kapıldı. Fakat öte yandan, kültür sektörü çok istikrarsız ve rekabetçi olduğundan, çoğu sanatçı bireysel kariyerlerine odaklanma ve bir topluluğa ait olduklarını unutma eğiliminde.
Pro Nobis gelecekte karşılaşılacak asıl zorluğun, kooperatifle çok sık ilişki kurmayan ortakların kooperatife aktif katılımını sağlamak olduğuna inanıyor. Bunun için kooperatifçilik değerlerini ortaklarına daha etkili bir şekilde uygulamanın yollarını araştırıyor.
Pro Nobis, ulusal kooperatiflerle ortaklık kurarak yeni fikirlerin ortaya çıkmasını ve kooperatif hareketine dikkat çekmeyi amaçlıyor. Kooperatif, Portekiz Ulusal Kooperatifler Federasyonu Confecoop’un ve iş dünyasına ilişkin tavsiyeleri paylaşmayı, yeni kurulan kooperatiflere yardım etmeyi ve aralarında iş ilişkileri kurmayı amaçlayan genç kooperatiflerden oluşan gayri resmî bir ağ olan Forum Cooperativas’ın bir üyesi.
Not 1: 30 Ekim 2023 tarihinde CECOP internet sitesinde yayımlanan yazıdan Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Fotoğraflar CECOP internet sitesinden alınmıştır.