Kigro Geri Dönüştürücüler Kooperatifi, Kenya’dan bir işçi kooperatifi ve atık toplama alanında çalışıyor. Daha önce kayıt dışı çalışan atık toplayıcılar, kooperatif sayesinde düzenli işe ve gelire kavuşmuş.
Çöpü Paraya Dönüştürmek: Atık Yönetimi Yapan Bir İşçi Kooperatifinin Hikâyesi
Toplanmayan katı atıklar, bugün Kenya’nın karşı karşıya olduğu en görünür çevresel sorunlardan biri. Birçok eyalette atık toplama sistemi bulunmuyor, kayıt dışı yerleşimlerde ise durum daha da kötü. Bu sorun, yıllar içinde milyonlarca şilinlik[i] bir endüstri yarattı; özel atık şirketleri atık yönetiminin çeşitli yönlerine bağımsız olarak dahil oldular.
Dünya Bankası verisine göre katı atık yönetiminin küresel maliyetinin yıllık 17,6 trilyon şilin (205,4 milyar dolar) olduğu tahmin ediliyor. Bu ekonomik katkılara rağmen, atık toplayıcılar atık yönetimi zincirlerinin dışında bırakıldılar ve yasalarda işçi olarak tanınmadılar. Ayrıca, çoğunlukla örgütlenmemiş oldukları için, aracılara göre, pazarlık açısından daha zayıf konumdalar.
Kooperatif iş modeli, atık toplayıcılar gibi kayıt dışı ekonomi çalışanlarının kolektif seslerini ve temsillerini güçlendirerek onların kayıtlı ekonomiye geçişini sağlayacak bir yol olabilir.
Kigro Geri Dönüştürücüler Kooperatifi, Nairobi’deki Langata seçim bölgesinde bulunan, gençlere ait ve gençler tarafından yönetilen bir atık toplayıcıları işçi kooperatifi. Kooperatif, üyelerine anlamlı işler yaratarak atık toplamayı yeniden tanımlıyor. 18 üyeden oluşan grup, artan işsizlik ve çöp toplama sorunlarını çözmek amacıyla 2017 yılında kuruldu. Global Communities (Küresel Topluluklar)’in USAID CLEAR Programından alınan eğitimle atık toplayıcıları grubu, işçilerin sahip olduğu ve yönettiği bir işçi kooperatifine dönüştü. Kigro, konut abonelik programları aracılığıyla çöp toplama hizmeti veriyor ayrıca üyelerine gelir sağlamak için plastik gibi geri dönüştürülebilir ürünleri satıyor. Geri dönüştürülebilir maddelerin toplanması, ayrılması ve ticarileştirilmesi hizmeti yoksulluğu azaltmanın bir yoludur ve üyelerin gelir olanaklarını ve geçim kaynaklarını iyileştirmiştir.
“İşe başladığımızda atıkları el arabalarıyla topluyorduk fakat daha sonra aldığımız kredi ile çöp toplama hizmetlerimizde kullandığımız kamyonu satın alabildik.” Kigro Geri Dönüştürücüler’in Başkanı, Rogers Rombe.
Merkezi olmayan bir iş yapısını sürdürmek ve demokratik işleyiş sağlamak kolay değildir. Herkesin anladığı ve desteklediği etkili bir süreci gerektirir. Bunu başarmak ve kooperatifin hedeflerini gerçekleştirmek üzere zamanında ve etkili kararlar alınmalıdır. Bunu sağlamak için üyeler belirli sorumluluklara ve yetkilere sahip olmayı kabul etmişler. “Yönetim Kurulu, kooperatifin atıkları nereye boşaltacağına üyelerle görüşerek karar verir. Atıkların boşaltılacağı yer, yasal bir çöp depolama alanı olmak zorunda. Yönetim, bunun dışında, eğitim ve pazarlama kararlarını alıyor,” diyor Sayman Alex Kariuki.
Kigro Geri Dönüştürücüler’e katılan üyeler, serbest meslek sahipliğinden kooperatif üyesi olmaya geçtiler ve kısa sürede kooperatifi müşterilerle fiyat pazarlığı yapan bir platform olarak kullanarak toplu pazarlık yapmanın faydalarını gördüler.
“Çalışanlarımıza günlük olarak ödeme yapıyoruz; aileleri var ve hayatlarını sürdürmek açısından günlük ücretlerine ihtiyaçları var. Hâlâ genç bir işletmeyiz ve çok fazla kâr elde etmiyoruz, bu yüzden kazandığımız az şeyi tasarruflarımıza yönlendiriyoruz çünkü hedefimiz ikinci bir kamyon almak,” diyor Kariuki.
Kigro Geri Dönüştürücüler, atık yönetimi zincirindeki atık toplayıcılarının çalışma dünyasını yasallaştırdı ve üyeleri, hayatlarına ani ve köklü bir değişiklik getiren düzenli çalışmayı ve kazançları takdir ediyor.
Hükümet ve paydaşlar, atık yönetimi de dahil olmak üzere farklı sektörlerdeki işçi kooperatiflerini resmi işletmeler olarak tanıyabilir, işçilere ve işçi kooperatiflerine yasal kimlik sağlayabilir. Bu, geçim kaynaklarına ve ekonomik büyümeye katkıda bulunacak politika oluşturma süreçlerine işçi kooperatiflerinin katılımını teşvik edecektir.
[i] Kenya’nın para birimi Kenya Şilini
Not: Tindi Sitati’nin 25 Ekim 2022 tarihinde Sacco Star Magazine internet sitesinde yayımlanan “Transforming Trash to Cash: A waste management worker co-operative’s story” başlıklı yazısından Aylin Çiğdem Köne tarafından çevrilmiştir. Erişim
