İsviçreli La Ciguë kooperatifi kısa süre önce açıklanan 2024 Dünya Habitat Ödüllerinin kazananlarından biri oldu. La Ciguë ismi, Coopérative immobilière genevoise universitaire et estudiantine (Cenevre Üniversitesi ve Öğrenci Emlak Kooperatifi) ifadesinin baş harflerinden geliyor. Türkiye’de bildiğimiz konut kooperatiflerinden tamamen farklı olan bu model Cenevre Üniversitesi öğrencileri ile 18 yaşından büyük olup Cenevre’de eğitim gören gençlerin barınma sorunlarına çözüm getiren yenilikçi ve olağanüstü bir proje.
Cenevre Avrupa’da yaşamanın en pahalı olduğu şehirdir. Kiralık konut açığı vardır ve aylık kiralar son derece yüksektir. Eğitim gören kişiler (öğrenciler, çıraklar ve stajyerler gibi) genellikle ya düşük gelirlidir ya da hiç gelirleri yoktur ve yaşayacak düzgün ve uygun fiyatlı bir yer bulmakta sıkıntı çekerler.
Cenevre’de az sayıda kamuya ait öğrenci evi bulunmaktadır, ancak bunlar talebi karşılamaya yetmediğinden öğrenciler genellikle standartların altında barınma imkânlarına sahip olmakta, şehir dışından gelip gitmekte veya kiralarını ödeyebilmek için eğitimlerinin yanı sıra uzun saatler çalışmaktadırlar. Uygun fiyatlı konut eksikliği, maddi durumu iyi olmayan gençlerin pahalı şehirlerde yükseköğrenim görmesini engellediğinden sosyal eşitsizlikleri de arttırmaktadır.
Cenevre’nin yeni olmayan konuta erişim sorunları 1980’lerde büyük bir gecekondulaşma hareketine yol açmıştır. 1986’da bir öğrenci gösterisi, şehir hükümeti ile görüşmeleri başlatmıştır. Görüşmeler yeni tür bir kira sözleşmesinin geliştirilmesi ve öğrenci konut kooperatifi La Ciguë’nin kurulmasıyla sonuçlandı.
Yeni sözleşme, La Ciguë’nin mülkleri uygun bir fiyata kiralamasına ve daha sonra ortaklarına alt kira ile devretmesine olanak sağladı. Başlangıçta kooperatif, şehir yönetimine ait boş mülkleri kiraladı. Zaman içinde uygun fiyatlı konut kuruluşları ve nihayetinde özel ev sahipleri ile anlaşmalar yaptı.
1998 yılında La Ciguë kendi konutlarını inşa etmeye başladı. Şu anda dünyanın en büyük öz yönetimli öğrenci konut kooperatifi olan işletme, serbest piyasa fiyatlarından %30 ila %60 daha ucuza yaklaşık 740 oda kiralamaktadır.
Uygulanan proje
La Ciguë tarafından yönetilen odaların yaklaşık %60’ı özel mülk sahipleri, kamu kurumları ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlarla yapılan geçici kira sözleşmelerinden geliyor. Kooperatif tarafından kiralanmadan önce genellikle yenilenmeyi veya yıkılmayı beklerken boş duran bu mülklerin hepsi merkezi konumlarda bulunuyor. Kira sözleşmelerinin en az 12 aylık olması ve genellikle bir ila üç yıl arasında geçerli olması gerekiyor.
La Ciguë, konut sakinlerinin kendi yatak odalarının olduğu; mutfak, banyo ve bahçe gibi olanakların ise paylaşıldığı ortak daireleri kiralamayı tercih ediyor çünkü bu düzenleme sosyal etkileşimi teşvik ediyor. Bununla birlikte, yalnız yaşamayı tercih eden veya buna ihtiyaç duyan kişiler için bazı müstakil stüdyolar da mevcut.
Kooperatif, kendine ait 311 odalı sekiz mülk inşa etmiştir. Bu binaların tamamı kamu arazisi üzerinde yer almaktadır ve 99 yıllık kira kontratları sürekli olarak yenilenecektir. La Ciguë, inşaatı yüksek çevre standartlarında gerçekleştirmek için mimarlar ve müteahhitler ile birlikte çalışıyor. Mümkün olan yerlerde, binaların zemin katlarında bulunan ticari alanlar, topluluğu geliştiren kuruluşlara veya faaliyetlere kiralanıyor. Bunlar arasında restoranlar, bisiklet tamir atölyeleri, bir Budist merkezi, mahalle merkezi ve el sanatları atölyeleri var.
Oda kiralamak isteyen kişilerin 18 yaş ve üzerinde olmaları ve haftada en az 12 saat eğitim görüyor olmaları gerekmektedir. Yıllık gelirleri de Cenevre’de tam zamanlı iş için ödenen yasal asgari ücretin 2/3’ü olan 36.000 İsviçre Frangından (44.200 ABD Doları) düşük olmalıdır.
La Ciguë’nin evleri için bir bekleme listesi oluşturulmuyor. Tanıtım oturumuna katılmalarının ardından, ilgilenen kişilere boş odaların duyurulduğu e-postalar gönderiliyor. Başvuranlar, neden ortak dairede yaşamak istediklerini açıklayan bir mektup sunmak zorundalar, bunun ardından görüşmeye çağrılabilirler. Hâlihazırda ikamet etmekte olanlar, kendi kriterlerine göre daireyi paylaşacakları kişiyi seçerler. Yeni konut sakini seçildikten sonra La Ciguë ile bir sözleşme imzalayarak kooperatiften bir pay satın alır ve kooperatifin ortağı olur.
Bir kişi kooperatife katıldığında en çok beş yıl boyunca La Ciguë’nin evlerinde yaşayabilir. Kooperatifin yönetim kurulu tarafından onaylanması halinde, korumasız durumdaki kişiler için altıncı bir yıl eklenebilir. Çoğunluğu 21 ila 31 yaşları arasında olan ortakların yarısından biraz fazlası İsviçreli, geri kalanı ise dünyanın dört bir yanından geliyor.
Kooperatifin genel politikasına ilişkin kararları alan yönetim kurulu, kooperatifte ikamet eden ve etmeyenlerden oluşuyor. Dokuz çalışandan oluşan bir “çalışma ekibi” operasyonel yönetimi denetliyor. Bu ekibin beş üyesi yönetim kurulunda yer alıyor. La Ciguë’nin binalarından seçilen konut koordinatörleri, ortaklardan gelen herhangi bir şikâyet veya teklifle ilgilenmek için çalışma ekibiyle irtibat halindeler.
Sosyal etki
La Ciguë sakinlerinin, eğitim gördükleri yere yakın, uygun fiyatlı, insana yakışır bir evde yaşamak gibi bir avantajları var. Kiralar piyasadakinden çok daha ucuz ancak kirasını ödeyemeyenler olursa kooperatif onlara geri ödeme planları sunar ve onları sosyal yardım kuruluşlarına yönlendirir.
La Ciguë’yi farklı kılan sadece uygun fiyatları değil. Geleneksel öğrenci evleri katı kuralları ve gece sokağa çıkma yasakları ile genellikle cinsiyete göre ayrılmıştır. Kooperatif ortakları olarak La Ciguë’nin sakinleri kendi kurallarını koyarlar ve bir oda boşaldığında yeni ev arkadaşlarını seçmekte özgürler. Kooperatifin öz yönetimi herkesin sesinin duyulmasını sağlıyor. Bu, aynı zamanda sosyal bağların oluşturulması ve çok farklı kültürlerden gelebilecek yeni sakinlerin kaynaşması açısından da önemli.
Gelir fazlası, ortaklar tarafından oylanarak korumasız bireyleri destekleyen dayanışma projelerine bağışlanıyor. La Ciguë bu güçlendirici, demokratik ve çeşitlilik içeren toplulukta yaşamanın, geleceğin sosyal ve çevresel açıdan bilinçli vatandaşlarını ve profesyonellerini şekillendirmeye yardımcı olacağını umuyor.
Çevresel etki
Boş konutların öğrenci evlerine dönüştürülmesi, bir binanın yenilenme veya yıkılma öncesi ömrünü uzatır. Ayrıca vandalizmi önlemeye yardımcı olur ve topluluklara yeniden canlılık kazandırır.
La Ciguë kendi evlerini o sırada mümkün olan en yüksek enerji verimliliği standartlarına göre inşa etmiştir. Ahşap ve geri dönüştürülmüş betonun kullanıldığı inşaatların yalıtım malzemesi kereste endüstrisinden elde edilen bir atık ürün olan ahşap lifidir. Binalarının çoğunda ısıtma için fosil yakıt kullanılmamakta, bunun yerine güneş panellerinden ve odun peletlerinden enerji üretilmektedir.
Yeni ortakların kira sözleşmesi ile birlikte bir ekolojik sözleşmeye de imza atmaları gerekmektedir. Bu sözleşme ile ortaklar, enerji ve su tasarrufu yapmayı, atıkları geri dönüştürmeyi ve mümkün olduğunca bisiklet ve toplu taşıma araçlarını kullanmayı taahhüt ederler.
Finansman
La Ciguë, boş mülkleri sahiplerinden oda başına aylık maksimum 250 İsviçre Frangı (280 ABD Doları) karşılığında kiralamaktadır. Bu odaları üyelerine aylık 350 İsviçre Frangı (391 ABD Doları) karşılığında alt kiraya vermektedir. Kiralardan elde edilen gelir (kooperatifin kendi binalarındaki 311 oda dahil), oda başına aylık ortalama 370 İsviçre Frangı (413 ABD Doları) civarındadır.
Kooperatifin geliri, ticari alanlardan elde edilen kira da dahil olmak üzere, 2022 yılında 3,5 milyon İsviçre Frangı (3,92 milyon ABD Doları) olmuştur. Bu gelir La Ciguë’nin giderlerini karşılamak için kullanılıyor: Mülk sahiplerine ödenen kira, banka kredisi geri ödemeleri, personel maaşları ve işveren vergileri. Giderler düşüldükten sonra elde edilen gelir fazlası, yeni konut projelerine, güvence fonlarına, ortakların projelerine ve hem yerel hem uluslararası düzeyde savunmasız durumdaki bireylere yardım eden dayanışma fonlarına aktarılıyor.
Kooperatif, projelerini özkaynaklar, sübvansiyonlar ve İsviçre Alternatif Bankası ile Düşük Maliyetli Konut ve Kooperatif Konutlarını Teşvik Vakfından alınan banka kredileri ile finanse etmektedir. Bazı projeler şehir hükümetinden ve ulusal hükümetten çevresel sübvansiyonlar almıştır. Kooperatif ayrıca Romande İsviçre Piyango Fonundan, Hans Wilsdorf Vakfından ve Cenevre Üniversitesinden hayırsever bağışlar almıştır.
Aktarım ve genişleme
La Ciguë büyümeye devam etmeyi planlıyor; 2026 ve 2030 yıllarında toplam 250 oda kapasiteli üç bina daha inşa edecek. Diğer kuruluşlar boş mülkleri kiralamak için kooperatifle rekabet etmeye başladığından, oda sayısını arttırmak kooperatifin geçici kiralamalardan elde edilen gelire bağımlılığını azaltmaya yardımcı olacak.
Kooperatif aktif olarak başka boş alanları da konuta dönüştürmeye çalışıyor ve 2021 yılında boş bir alışveriş merkezini geçici toplum konutuna dönüştürmek için bir proje hazırladı. Gelecekte, Cenevre’nin 250.000 metrekarelik boş ofis alanının bir kısmını göçmenlerin yanı sıra eğitim gören insanlar için yaşam alanlarına dönüştürmeyi hedefliyor.
La Ciguë, aralarında CODAH’ın (Communauté de l’agglomération havraise) da olduğu başka konut kooperatiflerinin kurulması için ilham kaynağı olmuştur. CODAH, 1994 yılında La Ciguë’nin bazı ortakları tarafından kurulmuş ve Cenevre-Lozan bölgesindeki en büyük konut kooperatifi haline gelmiştir. La Ciguë ayrıca uluslararası bir öğrenci konut kooperatifleri ağı oluşturarak bilgi ve deneyimlerini paylaşmak istiyor.
Dünyanın dört bir yanında düşük standartlarda barınmak zorunda kalan öğrenciler La Ciguë’nin kapsayıcı ve hak temelli yaklaşımından bir şeyler öğrenebilir. La Ciguë, Cenevre gibi pahalı bir kentte bile düşük gelirli öğrenciler ve stajyerler için sadece toplumu geliştirmekle kalmayıp aynı zamanda çevre dostu olan güvenli, uygun fiyatlı evler yaratmanın mümkün olduğunu göstermektedir.
Proje özetinin ücretsiz kopyası indirmek için tıklayın.
Not: World Habitat internet sitesinde yayımlanan yazıdan Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
