Madencilik sektöründe çalışan işçilerin ne yazık ki sık sık karşılaştığı işyeri güvenliği eksiklikleri ve kötü çalışma koşulları nedeniyle, Brezilya’daki bir grup altın madencisi, Coogavepe kooperatifini kurarak topluluklarına istikrar ve refah getirdiler.
Madenciliği yasal ve bilinçli bir şekilde 21. yüzyıla taşıyan Brezilya kooperatifi Coogavepe ile tanışın.
The Cooperativa dos Garimpeiros do Vale do Rio Peixoto, Coogavepe, Mato Grosso’nun kuzeyinde yer alan, Brezilyalı bir altın madenciliği kooperatifi. CICOPA olarak kooperatifin başkanı Solange Barbuio Barbosa ile konuşma şansımız oldu.
Coogavepe 2008’de, altın madenciliği endüstrisine bel bağlayan işçilerin ve onların topluluklarındaki insanların hayatlarını iyileştirmenin en iyi yolunun bir kooperatif olduğuna inanan 23 üye tarafından kuruldu.
Geçmişte, Brezilya’nın orta-batı bölgesindeki Mato Grasso eyaleti, doğal kaynakları ve madenleriyle ünlüydü ve başlıca metalar altın, elmas (bölge, ulusal ölçekte ikinci en büyük üreticidir) ve alüminyum. Bölgedeki madencilik, nehirde altın bulunmasıyla 90’larda başladı ve Brezilya’nın her bölgesinden çok miktarda risk almayı seven insanı çekti. 90’larda nüfus 100.000 kişiye ulaştı ki bunların %90’ı köşeyi dönme peşinde olan madencilerdi.
Yıllar geçtikçe altın çıkarmanın zorlaşması ve faaliyetlerin düzenlenip ve yapılandırılması, nüfusun azalmasına ve istikrar kazanmasına yol açtı. Günümüzde yaklaşık 36.000 kişi bölgede yaşıyor. Risk isteyenler bölgeden ayrılırken yatırım yapmak isteyenler kaldı. İşte, Coogavepe ortak çıkarlara hizmet etmek için bu dönemde kuruldu.
Madencilik faaliyetinin düzenlenmesi üyelere daha fazla saygınlık ve istikrar getirdi, bu da kooperatife katılımı teşvik etti ve onu bugünkü ölçeğine taşıdı. Düzensiz altın madenciliği ve altın satışı ülkenin diğer eyaletlerinde hâlâ devam ediyor ve şiddet ve çatışmadan başka bir şey getirmiyor. Dolayısıyla düzenleme süreci, bölgeye barış getirerek topluluğa faydalı oldu.
O zamandan beri, kooperatif sürekli büyüdü ve günümüzde neredeyse 4.000 ortağı var. Bir saymanla başlayıp, üyelerine daha çok hizmet sunabilmek, yeni ve farklı faaliyetleri geliştirmek için yönetim işlerine bakan üyelerinin sayısını 14’e çıkardılar.
Altın madenciliği zincirindeki herkes kooperatifin ortağı, arazi sahiplerinden üretim zincirinde çalışan tüm işçilere ve hatta kafeteryadaki aşçılara dek. Kooperatifin ortakları farklı sosyal geçmişlerden geliyor. Bazıları küçük arazi sahipleri, bazıları büyük arazilere ve donanımlara sahip yani kooperatifin toplumun her koluyla bağları var.
Ortaklara sonradan tedavüldeki paraya çevrilebilen gram altınla ödeme yapılıyor. Bölgedeki altın satışı hükümet çalışanları tarafından sıkı sıkıya denetleniyor ve kooperatif ortağı işçiler altınlarının kaynağının yasal olduğunu kanıtlayabiliyorlar. Bu denetim, madenciliğin yasal ve düzenli bir şekilde yapıldığından emin olmak için ek bir adım olarak getirilmişti.
Kooperatife ortak olmak için 100 Real (17 Euro civarı) tutarında bir giriş ücreti ve 20 Real (3,5 Euro civarı) tutarında aylık aidat ödenmesi gerekiyor.
Ücretlerin çok düşük olduğu şirketlerden farklı olarak, bir kooperatifte çalışmak işçilere daha çok finansal özgürlük veriyor. Ücretler her ay inip çıkıyor ama her zaman şirketlerin verdiğinden daha yüksek oluyor.
Kooperatif; bir yönetim kurulu, her yıl toplanan bir genel kurul ve seçilmiş bir Başkan ile yönetiliyor. Coogavepe, bölgede kadın bir başkan tarafından yönetilen birkaç madencilik kooperatifinden biri.
Kayda değer büyüklüğü nedeniyle, kooperatif ayrıca birkaç konseyden oluşuyor: Bir idare kurulu, etik kurul, mali kurul ve düzgün madencilik için belgeleri inceleyen ve analiz eden jeologlar, mühendisler, biyologlar ve diğer uzmanlardan oluşan bir teknik bölüm. Coogavepe çevresel etkisinin tamamen farkında:
| “Bölge, madencilik olmadan hayatta kalamaz. Bununla birlikte, bizim burada olma sebebimiz bunun güvenli, yasal ve çevresel olarak sürdürülebilir bir biçimde yapılmasını sağlamak. Şu anda yerel bir rol modeliyiz çünkü sürdürülebilirliğe ciddi ölçüde yatırım yapıyoruz,” diyor Başkan Barbujo. |
Dolayısıyla, sebep olunan çevresel etkinin asgari düzeyde tutulması için sıkı ve dikkatli bir lisanslama süreci düzenlemeleri var. Maden çıkardıkları arazinin yeniden ağaçlandırılması ya da madenlerin kültür balıkçılığı alanlarına dönüştürülmesi için kentle anlaşmaları var. Hedefleri yerel bitki örtüsünü ve hayvan topluluğunu korumak.
Aynı doğrultuda, Genel Kurul, çevresel amacı desteklemek için fazladan kaynak ayırmaya karar verebilir. Örneğin geçen yıl, yerel bölgeyi yeniden ağaçlandırmak için bir bitki üretim çiftliği almaya karar verildi.
Kooperatif, faaliyet gösterdikleri toplumun ihtiyaçlarına da özen gösteriyor; ihtiyaç sahibi hastanelere ve zihinsel engelli çocukların kurumlarına bağış yaparak kente finansal destek sağlıyor. Ortaklar ayrıca tıbbi ekipman satın almaları gerektiğinde, örneğin iş kazası kurbanı olurlarsa, ek destek alıyorlar.
Covid-19 salgını nedeniyle, Mart 2020’de kooperatif sadece bir haftalığına kapandı ama bunun etkisi kentte hemen hissedildi. Altın ticareti, yerel ekonomiyi ayakta tutan en önemli unsur. Fakat genel olarak, alınan önlemlerle arazide ve madenlerde çalışma devam etti. Herkes yeni gerçekliğe uyum sağlayabildi. Müşteriler dolara göre daha “güvenli bir para birimi” olan ve o sırada fiyatı değerinden düşük olan altını hâlâ alıyorlardı. Sonuç olarak altın fiyatında ve altınla ilgili faaliyetlerde, altın nakliyesi gibi, bir artış oldu ve bu kooperatif için bereketli bir dönem haline geldi.
Gözlerini ufka diken kooperatifin, maden çıkarma yöntemlerini geliştirmeye devam etmek için araştırma merkezleriyle ve üniversitelerle bağları ve projeleri var. Şu sıralar çıkarıldıktan sonra altını temizlemekte kullanılan, maden endüstrisinin baş kötüsü cıvaya bir alternatif bulmanın yollarını araştırıyorlar. Ayrıca yeni ve teknolojik olarak daha gelişmiş makinelerin edinilmesi ve kullanılmasında ortakları desteklemek ve onları eğitmek için üniversitelerle ve araştırmacılarla ortak çalışıyorlar. Sürekli gelişimi, adaptasyonu ve yeni fikirleri garantilemek için kooperatif ortaklarının uymak zorunda oldukları bir süreç bu.
Coogavepe, altın gibi bir kalbi olan kooperatif!
Not 1: CICOPA sitesinde 13 Eylül 2021 tarihinde yayımlanan “Coogavepe – Brazil” başlıklı yazı Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, https://www.coogavepe.com.br/Galeria-de-Fotos/Garimpo-1///2/
