Ülkemizdeki kutlamaların dünya genelinden farklılaşması “Kooperatifler Günü Ne Zaman Kutlanmalı?” başlıklı bu yazının kaleme alınmasını gerektirdi. Öncelikle dünya genelinde temmuz ayının ilk cumartesi günü kutlanan kooperatifler gününün geçmişine bakalım.
Dünyada ilk kooperatifçilik günü 1923 yılında Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) tarafından temmuz ayının ilk cumartesi günü kutlanmıştır (ICA, t.y.). Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, ICA’nın talebi üzerine 1992 yılında aldığı bir kararla, 1995 yılından itibaren her yılın temmuz ayının ilk cumartesi gününün Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanmasını kararlaştırmıştır. Bu karar doğrultusunda kooperatifler günü BM, BM örgütleri ve üye ülkelerde resmi olarak kutlanmaya başlanmıştır. 1995 yılından bu yana kutlamalarda, her yıl farklı bir temaya odaklanılmakta ve bu tema etrafındaki etkinliklere yer verilmektedir. Uluslararası Kooperatifler Günü temaları, ICA ve BM tarafından COPAC aracılığıyla belirlenmektedir (Köne, 2020). BM kararı kutlamaların tarihini değiştirmemiştir; 1923 yılından günümüze kooperatifler günü her yıl temmuz ayının ilk cumartesi günü kutlanmaktadır. BM kararı ile 1995 yılından itibaren kutlamaların kapsamı genişlemiş; ICA ve tüm kooperatif örgütler ile birlikte BM, BM örgütleri ve tüm ülkelerin ilgili bakanlıkları Uluslararası Kooperatifler Gününü kutlamaya başlamıştır.
Buna karşılık ülkemizde çok uzun süredir 21 Aralık kooperatifler günü olarak kutlanmaya devam ediyor. 21 Aralık modern kooperatifçiliğin ilk örneği olarak kabul edilen Rochdale Kooperatifinin kuruluş tarihi. Oysa, bırakın dünyayı, Rochdale Kooperatifinin kurulduğu İngiltere’de bile 21 Aralık kooperatifler günü olarak kabul edilmiyor. Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin Uluslararası Kooperatifler Gününün temmuz ayının ilk cumartesi günü olduğuna ilişkin çeşitli açıklamalarına karşın ülkemizde hâlâ 21 Aralık “Dünya Kooperatifçilik Günü” olarak kutlanıyor. Kısa bir internet araştırması ile birim kooperatiflerin yanı sıra birliklerin, üniversitelerin, bakanlık teşkilatlarının, valiliklerin ve kaymakamlıkların 21 Aralık kutlama mesajlarına erişilebilir.
Uluslararası Kooperatifler Gününün aralık yerine temmuz ayında kutlanması gerektiği dile getirildiğinde; temmuzda tarımsal üretimin yoğun olması ya da tatil dönemi olduğundan kutlamalara katılımın düşük olacağı gibi yanıtlar veriliyor. Sonuç olarak temmuz ayının ilk cumartesi günü ülkemizde oldukça sönük geçiyor. Anlaşılan, ülkemiz dünyada kutlanmayan bir günü “Dünya Kooperatifçilik Günü” olarak kutlamayı benimsemiştir. Bu yanlış tutumun nedeni ICA ve uluslararası kooperatif hareketi ile bağların zayıf olması olabilir.
Bu konuyu kapatmadan önce Türkiye’de kooperatifçilik günü kutlamalarına ilişkin ilginç bir bilgiyi de paylaşalım. Bir dönem, İçel Silifke’de Atatürk’ün bir numaralı kurucu ortağı olduğu Tekir Çiftliği Tarım Kredi Kooperatifini 30 Haziran 1936’da kurmasının anısına, 30 Haziran günü kooperatifçilik günü olarak seçilmiş, ancak kalıcı olmamıştır (Köne vd., 2024). Bununla birlikte eski kooperatiflerden bazıları 30 Haziran’ı hâlâ “kooperatif bayramı” olarak hatırlamaktadır.
Kooperatifler gününe ilişkin bu açıklamalardan sonra 6 Temmuz 2024 tarihinde kutlanacak Uluslararası Kooperatifler Gününü kısaca değerlendirelim.
| “Bizden çok fazla sorumluluk ve adanmışlık talep eden tarihi bir dönemde yaşıyoruz. Ve bu zorlukların üstesinden gelmek için gerekli araçlara sahibiz…Bu günü, dünya çapında bir milyardan fazla üyesi olan büyük bir ailenin parçası olduğumuzu bilerek kutluyoruz. Bugünü sevinç, umut ve herkes için daha iyi bir gelecek inşa ettiğimize dair inançla yaşayalım.” – ICA Başkanı Ariel Guarco |
2024 Uluslararası Kooperatifler Günü
BM Genel Sekreteri’nin 2023 Sosyal Kalkınmada Kooperatifler Raporu, kooperatiflerin marjinal gruplar da dâhil olmak üzere tüm insanların ekonomik ve sosyal kalkınmasını destekleme konusunda başarılı bir geçmişe sahip olduğunu kabul etmiştir. Kooperatifler, sosyal ve ekonomik kriz dönemlerinde dayanıklılıklarını sürekli olarak göstermektedir. BM, kooperatif hareketini sürdürülebilir kalkınmanın hızlandırılmasında kilit ortağı olarak kabul etmekte ve üye devletlere kooperatiflerin girişimcilik ekosistemlerini destekleme ve güçlendirme çağrısında bulunmaktadır. Bu, kooperatiflerin toplumda daha fazla sosyal, ekonomik ve çevresel etki yaratma kapasitelerini artırabilir (ICA, 2024).
Uluslararası Kooperatifler Günü, daha iyi bir dünya kurma evrensel hedefinin gerçekleştirilmesinde kooperatiflerin nasıl önemli bir rol oynadıklarını ve herkes için daha iyi bir gelecek yaratmak için nasıl çabaladıklarını sergilemek için bir platform sağlamaktadır.
| “Bu yılın teması ‘Kooperatifler Herkes için Daha İyi Bir Gelecek İnşa Eder’. Kooperatiflerin sürdürülebilir kalkınma ve sosyal adaletin sağlanmasındaki hayati rolünü bize bu temadan daha iyi ne anlatabilirdi?” – ILO Genel Direktörü Gilbert F. Houngbo |
Bu yılın teması “Kooperatifler Herkes İçin Daha İyi Bir Gelecek İnşa Eder” olup, 6 Temmuz 2024 BM tarafından tanınan 30. ve ICA tarafından kutlanan 102. Uluslararası Kooperatifler Günüdür.
“Güçlerimizi birleştirecek kudrete sahibiz”
ILO Genel Direktörü, Gilbert F. Houngbo 2024 Uluslararası Kooperatifler Günü nedeniyle yaptığı açıklama ile tarafları daha adil, barışçıl ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek üzere güçlerini birleştirmeye davet etti. Houngbo’nun ilk çağrısı, kooperatiflere yönelik ve onları Adil Geçişler için Küresel İstihdam ve Sosyal Korumaya Yönelik Küresel Hızlandırıcı girişimine katılmaya davet ediyor. İkinci çağrısının kapsamı daha geniş. Kooperatifler, sosyal ekonomi kuruluşları, hükümetler, işveren ve işçi örgütleri ile uluslararası kuruluşları aralarındaki işbirliğini güçlendirmek için yeni kurulan Küresel Sosyal Adalet Koalisyonuna katılmaya çağırıyor (ILO, 2024).
Bu yılki kutlamaların 2025 Uluslararası Kooperatifler Yılına doğru bir ivme yaratması da beklenmekte.
2025 Uluslararası Kooperatifler Yılı
Kasım 2023’te BM Genel Kurulu, 2025 yılının Uluslararası Kooperatifler Yılı olarak ilan edilmesi çağrısında bulunan, sosyal kalkınmada kooperatiflere ilişkin A/RES/78/175 sayılı kararı kabul etmiştir (Soysaraç, 2023). Karar, tüm Üye Devletlerin yanı sıra Birleşmiş Milletler ve diğer tüm ilgili paydaşları, kooperatifleri teşvik etmenin ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının uygulanmasına ve genel sosyal ve ekonomik kalkınmaya katkıları konusunda farkındalığı artırmanın bir yolu olarak Uluslararası Kooperatifler Yılından yararlanmaya teşvik etmektedir.
BM ve ICA 2025 yılı kutlamalarını bu yıl içinde başlatacaklar. Örneğin ICA, 25-30 Kasım tarihleri arasında Yeni Delhi’de düzenlenecek ICA Küresel Kooperatif Konferansı ve Genel Kurulunu başlangıç olarak belirlemiş durumda.
