Bilgisayar oyunları alanında çalışanların yaşamı geçici işler, etik olmayan uygulamalar ve örgütlenme eksikliği nedeniyle hiç de kolay değil. Oyun kooperatifleri sektörde yeni olmakla birlikte çalışanlara hak ettikleri adil işi sağlayan iyi bir model olarak kendini kanıtlama potansiyeline sahip.
Birleşik Krallık ekonomisi için bilgisayar oyunları milyarlar değerinde ama sömürücü iş uygulamaları yüzünden mükâfatları nadiren eşit paylaşılıyor. Kooperatiflerin oyun geliştirmesi ekonomimize destek verirken yapımcılara hak ettikleri itibarı verebilir.
Bilgisayar oyunu endüstrisi kırk yıldan uzun bir süredir var olmasına rağmen oyunların yapılış şekli ve onları yapanların nasıl muamele gördüğü ancak son on yılda ilgi görmeye başladı. Küçük stüdyoların büyük oyunlar yapması kolaylaştıkça endüstrinin zirvesi büyük bir hızla genişledi – en popüler oyunlar için günümüzde binlerce kişi istihdam ediliyor.
Bütün bunlar geniş çapta, etik olmayan istihdam uygulamalarına yol açtı; Red Dead Redemption’ın yapımcısı Rockstar’ın, oyunun iki sene süren yapımı sırasında 100 saatlik çalışma haftalarıyla övünmesi en iyi bilinen örneklerden sadece biri.
Film ve televizyon endüstrileri ciddi ölçüde sendikalaşmış olsa da oyun endüstrisi – dünyanın en büyük yaratıcı endüstrisi – yeni bir bölge ve sendikalar yavaş yol alıyorlar. Sorunun bir parçası istihdamın geçici doğası. Bir proje bittiğinde düzenli olarak bir şirketten diğerine geçen çalışanlar, örgütlenmeyi zorlaştıran, daimi hareket halinde bir çalışan havuzu oluşturuyorlar.
Modern endüstrideki koşullardan duyulan hoşnutsuzluk artarken, işi yeni ve daha iyi yoldan yapma amacı damgasını en sert biçimde vurabilir. Oyun yapımı kooperatifleri, stüdyoları daha eşitlikçi şekilde örgütlemekte hâlâ az tercih edilen bir yol ama yarattıkları etki büyüyor.
Ödül kazanan Night in the Woods oyununun ortak yaratıcıları tarafından 2019’da kurulan The Glory Society (Şan Cemiyeti) Pennsylvania ve Colorado merkezli bir kooperatif ve şu anda iki yeni proje üstünde çalışıyor. Kurucuları Scott Benson ve Beth Hockenberry oyun endüstrisindeki çalışanların hakları konusunda seslerini yükseltmekten hiç kaçınmadılar ve gamesindustry.biz ile yaptıkları bir röportajda kararlarının arkasında yatanları açıkladılar;
Oyun kooperatifi kurucularından öneriler
“Resmi bir iş türü olan kooperatifler için düzenlemeler eyaletten eyalete değişiyor. Bazı eyaletlerde ayrı bir iş türü olarak tanındıklarını bile sanmıyorum. Ama en sonunda devlet himayesi yolundan gitmek gerekmediğini fark ettik. Sadece bir limited şirket, S-Corp[1], ne olursa kurup mülkiyetten, hisselerine, işletme sözleşmesine vesaireye kadar bu şekilde organize edebilirsiniz.”
“Night in the Woods’un başarısı, bu işi tam zamanlı yapmak için biraz nakit paramız olması anlamında bunu çok daha kolaylaştırdı.”
“Ama bunlardan biriyle işe başlamanız şart değil. Başlangıçta tam zamanlı bir iş olmayabilir ama bunu emekçi ortaklarınızla birlikte halledebilirsiniz. Kooperatiflerin yapısında bu var, yani, dayanışma var.”
ABD dışında oyun kooperatifleri, yine nadir olmakla birlikte, daha yaygın ve daha köklüdürler. Bordeaux merkezli Motion Twin 2001’den beri iş dünyasında ve 2018’de oldukça başarılı Dead Cells’i yayımladılar. İngiltere merkezli Talespinners ise oyun yazımı ve hikâye tasarımında taşeron stüdyo olarak çalışıyor; aralarında Tropico 6, Disco Elysium, Soma ve Bomber Crew’in olduğu geniş ölçüde takdir görmüş bir dizi oyunun ortak yapımcılığını yaptılar.
2000’lerin ortasındaki dijital dağıtıma geçişten beri oyunları kişisel olarak yayınlamak yeni yeni yaygınlaştığından alternatif modellerin gelişebileceği alan yeni ve çoğunlukla keşfedilmemiş. Kooperatif hareketinin, küçük yapım stüdyolarını örgütlemektekteki uygun desteği veya büyük yapımcılardan kaynaklanan piyasa başarısızlığı ile, kooperatif bilgisayar oyunu yapımı, proje başına çalışmak isteyenlere hak ettikleri adil işi sağlayan iyi bir model olarak kendini kanıtlayabilir.
[1] Kârlarını ve zararlarını hissedarlarına geçirebilen ve bireysel vergi beyannamesi hissedarlar tarafından verilen bir şirket türü.
Not 1: Robin Wilde’ın 21 Temmuz 2020 tarihinde co-operative party blogunda yayımlanan “The world’s largest creative industry is ready for a new model of ownership” başlıklı yazısından Barış Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, Anton Porsche – Pexels
