2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansına (COP26) ev sahipliği yapacak Glasgow’da kurulu doğal gıda toptancısı Greencity Wholefoods işçi kooperatifi; kafelere, restoranlara ve perakendecilere 250 kg’a kadar yük taşıyabilen kargo bisikletleriyle teslimat yapıyor. Karbondioksit salınımlarını düşürmenin ve dağıtım için daha temiz bir altyapı kurulmasına yardım etmenin işletmelerin görevi olduğunu düşünen bu işçi kooperatifini daha yakından tanıyalım.
Ahlaki, etik ve çevresel değerlere yürekten bağlı bir yerel aktivist hareketten doğan Greencity Wholefoods kooperatifi 1978’de Glasgow’da kuruldu.
Kooperatif, dükkanlara doğal gıda tedarik etmek için mercimek çuvallarını böldüğü mütevazi başlangıçtan sonra, temelindeki değerleri koruyarak gelişti ve toptan satış işinde 6 milyon sterlini aşan cirosuyla 49 ortaklı güçlü bir işçi kooperatifi oldu.
Bu 40 yıl boyunca çok şey değişti ve son zamanlarda veganlığın artışı sayesinde Greencity’nin işi de değişti. Geleneksel olarak, bağımsız sağlıklı gıda perakendecilerine tedarik sağlayan toptancının müşterileri arasındaki restoranların, kafelerin, şarküterilerin, okulların ve çiftlik mağazalarının sayısı artış gösteriyor çünkü her yerde, yemek servisi yapılan mekânlarda bitkisel menülere daha fazla yer veriliyor.
Kooperatiflerde bir sosyal yapıştırıcı var; çalışma yaşamı daha nitelikli. İnsanlar son derece içten ve katkılarına değer verildiğini bilmekten memnunlar.
– Craig McCormack, Greencity üyesi
Organik gıdaya yönelik talep artışına rağmen, Glasgow’da sağlıklı beslenmeyi teşvik etmek için hâlâ yapılacak işler var. İşte bu yüzden Greencity, insanların gıda hakkında bilgi edinmesine yardımcı olmak için sayısız girişimin arkasında. Babs, “topluluk bahçelerini ve hobi bahçelerini destekliyoruz ve bu yılki Gıdanın Gücü festivalinin sponsoruyuz” diyor.
“İnsanlarla gıda arasında bir kopukluk var ve burada insanların hazır yemeklerle beslendiklerini görüyorsunuz. Bu yüzden tabanda çalışıyoruz, insanlarla gıda arasındaki bağı yeniden kurmak için konuşmalar ve aşçılık tanıtımları yapıyoruz. Ve insanların sağlıklı ve besleyici yiyeceklerle beslenme yolları konusunda heyecanlandığını görmek gerçekten tatmin edici.”
Babs ve iş arkadaşları, işletmenin yönetimine doğrudan dâhil olmaktan ötürü de iş tatmini elde ediyorlar. Babs şöyle diyor: “Çoğu işletmede işçiler çok az kontrole sahip olduklarını düşünüyor. Zengin hissedarların insafına kalmış durumdalar, bu yüzden ne kadar sıkı çalışırlarsa çalışsınlar faydasını göremiyorlar. Bir işçi kooperatifinde ise tam tersi; eğer çok çalışırsanız ve işletme başarılı olursa, faydalar size geri döner”
Yatay yapısıyla Greencity’de, işin yürütülme biçimi üzerinde herkesin söz hakkı var. İşçi ortak Craig McCormack, “burada eşit şartlar sağlanıyor” diye ekliyor. “Kendi işiniz olduğu için uzun vadeli planlarla işi geliştirmeyi düşünüyorsunuz. Ve eğer bir şey yapmak istiyorsanız, ortakların çoğunluğundan destek almalısınız.”
Bu, daha adil bir çalışma şekli olmakla birlikte, bazı zorluklar da ortaya çıkarabilir. Craig şöyle diyor: “Bağımsız bir tedarikçi çokuluslu bir şirket tarafından satın alındığında, etik politikalarımıza uymamaları halinde ürün vermeye devam edip etmeyeceğimizi toplu olarak tartışır ve karar veririz. Bir yandan marka iyi bir satıcı olabilir, ancak diğer yandan bizim savunduğumuz şeylere karşıdır.
“Yani, iş kararlarını vermek her zaman kolay olmuyor ve bu kadar çok insan bu karar verme sürecine katıldığında, karar vermek zor olabilir. Ancak bir araya gelmeli ve doğru olanı yapmalısınız. Güvenilir bir marka olduğumuzu ve müşterilerimizin bizi dinlediğini ve ardımızdan geldiklerini bilmek tatmin edici.”
Çoğu işletmede işçiler çok az kontrole sahip olduklarını düşünüyor. Zengin hissedarların insafına kalmış durumdalar, bu yüzden ne kadar sıkı çalışırlarsa çalışsınlar faydasını göremiyorlar. Bir işçi kooperatifinde ise tam tersi; eğer çok çalışırsanız ve işletme başarılı olursa, faydalar size geri döner.
– Babs Macgregor, Greencity işçi ortağı
Craig, Greencity’nin giderek daha rekabetçi hale gelen bir piyasada başarısını sürdürmesine katkıda bulunan daha yeni bir destekçi grubunun içinde. Görevinin bir kısmı, toptancının sosyal medya faaliyetlerini canlandırmak. “Başladığımda sosyal medyada yoktuk ama rekabet edebilmek için değişmeniz gerekiyor. Ve tabanda o kadar iyi işler yapıyoruz ki, insanların katılabilmeleri ve güçlenebilmeleri için bunu bilmeleri gerekiyor.”
Greencity 40 yıl önce başladığındaki değerleri hâlâ korurken, daima zamana uyuyor. Yakınlarda bilgi teknolojilerinde önemli bir iyileştirme yaptılar. Babs, “sistemimizin iç işleyişinde önemli bir değişiklikti, bu nedenle üstesinden gelmek gerçek bir sınavdı” diye ekliyor.
“Ancak bir kooperatifin parçası olmak, zorluklara birlikte göğüs germenin daha anlamlı olması demek. Kooperatiflerde bir sosyal yapıştırıcı var; çalışma yaşamı daha nitelikli. İnsanlar son derece içten ve katkılarına değer verildiğini bilmekten memnunlar. Bu, ana akım şirketlerin zorlamayla taklit etmeye çalıştığı bir şey, ancak bir işçi kooperatifinde her gün bir ekip kurma günüdür.”
Greencity Wholefoods kooperatifi hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.
Not: Co-operatives UK internet sitesinde 24 Eylül 2020 tarihinde yayımlanan yazıdan Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
