Petrol krizi ve sonrasında fosil yakıtların çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin insan uygarlığını tehdit eder boyuta ulaşması, enerji üretiminde yenilenebilir kaynakların önemini arttırmıştır. Yenilenebilir enerji kooperatifleri, enerji üretimini teşvik etmek amacıyla sağlanan destekler sayesinde, farklı ülkelerde faaliyetlerini sürdürme zemini bulmuşlardır.
Yenilenebilir enerji kooperatifleri, ortaklarının elektrik enerjisi ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretirler. Bu yazıda Avrupa’daki enerji kooperatifleri sektörünü genel olarak ele alarak bu alanda öne çıkan ülkeleri ve sektördeki en büyük üreticileri tanıtmak istiyorum.
Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri Neden Önemlidir?
Kooperatif biçiminde olsun ya da olmasın, yenilenebilir kaynakları kullanan enerji üretim tesisleri, enerji bağımlılığın azaltılması ve çevresel sürdürülebilirlik anlamında son derece önemlidir. İklim değişikliği ve halk sağlığı için gerçek bir tehdit olan hava kirliliği sorunları ile yüz yüze olduğumuz gerçeği; sera gazı, asit yağmurları, troposferik ozon ve partikül madde oluşumuna yol açan kirleticileri gaz emisyonlarının azaltılmasının acilliğini vurgular.
Kooperatifçilik modelinin enerjide kullanılmasının yararlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Enerjinin tüketileceği yerde üretilmesi bölgede katma değer yaratılması, istihdamın artması,
- Sermayenin geniş halk kitlelerine yayılması,
- Halkın enerji üretimi konusunda söz sahibi olması,
- Enerjide tekelleşmenin önlemesi,
- Elektriğin iletimindeki kayıpların azaltılması.
Avrupa Birliği’nde Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri
Avrupa’da, yenilenebilir enerji kooperatifleri REScoop.eu (Avrupa Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri Federasyonu) çatısı altında bir araya gelmişlerdir. 1.250 kooperatif işletmesi bu federasyonun üyesidir. 2015 verilerine göre, söz konusu kooperatiflerin 300.000 üyesi ve 1.024 çalışanı bulunmakta; yıllık ciroları ise yaklaşık 980 milyon EURO’ya ulaşmaktadır (Cooperatives Europe, 2016). REScoop.eu bünyesinde yer alan Avrupa’nın en büyük yenilenebilir enerji kooperatiflerinin listesi ve söz konusu yenilenebilir enerji kooperatiflerinin yıllara göre elektrik enerjisi üretimleri sırasıyla Tablo 1 ve Tablo 2’de sunulmuştur.
Tablo 1. Avrupa’nın En Büyük Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri
Kooperatif (Ülke) | Internet Erişim Adresi |
Ecopower Cvba (Belçika) | https://www.ecopower.be/ |
De Windvogel (Hollanda) | https://www.windvogel.nl/ |
Elektrizitätswerke Schönau (Almanya) | https://www.ews-schoenau.de/ |
Middelgrunden (Danimarka) | http://www.middelgrunden.dk/ |
Enercoop (Fransa) | http://www.enercoop.fr/ |
Som Energia (İspanya) | https://www.somenergia.coop/es/ |
Cooperative Energy (İngiltere) | https://www.cooperativeenergy.coop/ |
Kaynak: Cooperatives Europe, 2016
Tablo 2. Yenilenebilir Enerji Kooperatiflerinin Elektrik Enerjisi Üretimleri (MWh/yıl)
Kooperatif (Ülke) | 2010 | 2013 | 2015 | Değişim oranı (2010-2015, %)1 |
Ecopower Cvba (Belçika) | 15.137 | – | 73.693 | 387 |
De Windvogel (Hollanda) | 4.343 | – | 9.319 | 115 |
Elektrizitätswerke Schönau (Almanya) | 44.000 | 700.000 | 615.000 | 1.298 |
Middelgrunden (Danimarka) | 44.443 | 39.113 | 47.461 | 7 |
Enercoop (Fransa) | – | 57.000 | 90.000 | 58 |
Som Energia (İspanya) | – | 3.348 | 4.748 | 42 |
Cooperative Energy (İngiltere) | 19.300 | 69.750 | 111.200 | 476 |
1 Enercoop ve Som Energia için 2013-2015 değişim oranı hesaplanmıştır.
Kooperatiflerin Elektrik Üretimde Kullandıkları Enerji Kaynakları
Tablo 2, ilgili kooperatiflerin faaliyet raporları, internet sayfaları ve kişisel iletişim ile elde edilen bilgiler ile oluşturulmuştur. Veriler kooperatiflerin üretimlerinde kullandıkları kaynakların dağılımı açısından incelendiğinde rüzgâr ve güneşin ön plana çıktığı görülmektedir:
- Ecopower Cvba (Belçika), elektrik enerjisi üretiminde büyük ölçekte rüzgâr, takiben daha düşük oranlarda güneş, hidrolik ve biyokütleden yararlanmaktadır.
- De Windvogel’in (Hollanda) üretimde en çok kullandığı kaynak rüzgârdır. Daha az oranda güneş kullanılmaktadır.
- Elektrizitätswerke SchönauSchönau (Almanya) en çok güneşten yararlanmaktadır. Güneşi rüzgâr ve biyogaz izlemektedir.
- Middelgrunden (Danimarka), elektrik enerjisi üretiminde sadece rüzgâr enerjisinden yararlanmaktadır.
- Enercoop (Fransa) kooperatifinin elektrik enerjisi üretiminde kullandığı kaynaklar aldıkları paya göre sırasıyla hidrolik, rüzgâr, güneş ve biyokütledir.
- Som Energia (İspanya) elektrik enerjisi üretiminde güneş, biyokütle ve hidrolik kullanılmaktadır.
- Cooperative Energy (İngiltere) sırasıyla güneş, rüzgâr ve hidrolik kaynaklarını kullanarak üretim yapmaktadır.
Tablo 1’de listelenen yenilenebilir enerji kooperatiflerinin bulundukları ülkelerde rüzgâr ve güneş kaynaklı elektrik enerjisi üretimleri yıllara göre Tablo 3’te sunulmuştur. İngiltere verisinin hesaplaması tarafımızca yapılmıştır.
Tablo 3. Rüzgâr ve Güneş Kaynaklı Elektrik Enerjisi Üretimleri (MWh/yıl)
Ülke | 2010 | 2015 | Değişim oranı (2010-2015, %) |
Belçika | 1.852.000 | 8.639.000 | 366 |
Hollanda | 4.050.000 | 8.662.000 | 114 |
Almanya | 49.522.000 | 117.932.000 | 138 |
Danimarka | 7.815.000 | 14.737.000 | 89 |
Fransa | 10.565.000 | 28.508.000 | 170 |
İspanya | 51.457.000 | 63.184.000 | 23 |
İngiltere) | 10.296.000 | 47.871.000 | 365 |
Kaynak: International Energy Agency
Tablo 3’ten görüleceği gibi, 2015 yılında, tüm ülkelerde güneş ve rüzgardan elde edilen elektrik enerjisi 2010 yılına göre artmıştır. Kooperatifler ölçeğinde bakıldığında üretim artışlarında ilk üç sırayı alan enerji kooperatifleri Elektrizitätswerke Schönau (Almanya), Cooperative Energy (İngiltere) ve Ecopower Cvba (Belçika) olmuştur (Tablo 2). Ayrıca, 2015 yılında, yenilenebilir enerji kooperatiflerinin bulundukları ülkelerde rüzgâr ve güneş kaynaklı elektrik enerjisi üretimlerinde katkıları 2010 yılına göre artış eğilimdedir (Tablo 2 ve Tablo 3).
Son söz olarak bu verilere göre, Avrupa’daki yenilenebilir enerji kooperatifleri gelişmeye devam etmekte ve elektrik enerjisi üretiminde ülkelerinde giderek daha çok söz sahibi olma eğilimindedirler. Avrupa kooperatifçilik sektörü içerisinde yenilenebilir enerji kooperatiflerinin payı (toplam ciroya göre) %0,11 düzeyindedir Cooperatives Europe, 2016. Avrupa’da geleneksel kooperatifçilik alanlarına göre oldukça yeni bir alan olmasına karşın hızlı bir gelişim eğilimi gösteren yenilenebilir enerji kooperatiflerinin önümüzdeki yıllarda uygun koşulların varlığı halinde yatırımlarını ve üretimlerini arttırması beklenebilir.
Kaynakça
Cooperatives Europe. (2016). The Power of Cooperation: Cooperatives Europe Key Figures 2015. Erişim