“Aslında çoğu insan kendini , ray nereye giderse oraya gitmek zorunda olan bir tren gibi yaşıyor ve çoğu zaman bunun farkında değil.”
Varoluş ve Psikiyatri, Engin Geçtan
İzmir’in kırsal alanı geniş ve denize kıyısı olmayan kadim ilçelerinden Ödemiş, kalbinde bir hazine barındırıyor: Birgi. Umur Bey öncülüğünde Aydınoğlu Beyliği’nin başkenti olan beldemiz, 5000 yıl öncesine dayanan bir tarihe sahip. 1308 yılında Aydınoğlu himayesine geçen yerleşim yeri, 1426 itibariyle Osmanlı yönetimine girmiştir. 1996 yılında SİT alanı ilan edilen Birgi, ipek dokumacılığı, kendine has mimarisiyle ve inanç turizmini canlı tutan değerleriyle öne çıkmaktadır.
Bu yazımızda, 2014’te belde statüsünü kaybederek mahalleye dönüşen Birgi’nin muhtarı Mutlu Sulukan ile söyleştik. Muhtarımız bize yerel kalkınmanın gereği kooperatifleri Birgi penceresinden anlattı.
 |
 |
Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?
1980 Birgi doğumluyum. Eğitim hayatımın ilkokul ve ortaokul kısmını Birgi’de tamamladım. Liseye Ödemiş’te devam ettim. Ödemiş Ticaret Meslek Lisesi muhasebe bölümü mezunuyum. Şu an esnafım, dolmuş hattımız var ve S.S. Birgi Seyahat Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi Başkanıyım. Aynı zamanda Ödemiş Şoförler Odası Başkan Vekiliyim. 31 Mart 2019 itibariyle Birgi Mahallesi muhtarı olarak seçildim ve görevime devam etmekteyim.
Kültürel miras ve turizm
Birgi deyince sizin aklınıza ilk neler geliyor? İnsanlar Birgi’yi sizce nasıl bilir?
Birgi deyince öncelikle kültürel miras akla geliyor ve turizm geçim kaynağı olarak karşımıza çıkıyor. Birgi’nin mimarisi milattan önceye dayanıyor. Şehrimiz Aydınoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmıştır, inanç turizmi gelişmiştir. İmam-ı Birgivi hazretlerinin mezarı Birgi’de bulunmaktadır. Kabir ziyaretleri yoğun olarak yapılmaktadır.
Ödemiş ipeğinin merkezi Birgi’dir. Dokuma atölyelerindeki el dokuma tezgahlarının 1500 yıl önce üretime başladığı tahmin edilmektedir. Birgi’nin ana geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Tarımsal ürünler arasında zeytin, incir ve patates öne çıkar. Yaylalarda kestane ve ceviz üretimi yoğundur.
 |
 |
Birgi’de kooperatifçilik hareketi
Birgi’de kooperatifleşme ne zaman başladı ve kooperatifçilik nasıl gelişti?
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 1997 yılında Birgili çiftçiler tarafından kuruldu. Öncesinde Birgi Tarım Kredi Kooperatifi çalışmaları vardı.
Kooperatifin kuruluş amacı, Birgi’de yaşayan halkın kalkınması ve ürün pazarlama desteği verilmesiydi. Kooperatif öncelikle hayvancılık ile başladı. 2000 yılında, 200 holstein inek süt hayvancılığı yapmak üzere 100 aileye dağıtıldı. Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, sulama desteğinde de bulunuyordu.
Ortak sayısı 100 ile başlayıp hızla arttı, 800’e kadar ulaştı. Kooperatif üzerinden yirmi yıl boyunca hayvancılık ve sulama işlemleri yürütüldü. Kooperatif, ortakları için yem sağladı. Kooperatifimiz diğer tarımsal ürünlerle ilgili herhangi bir çalışma yapmadı.
Kooperatif şu an ne durumda?
Kooperatifimiz şu an iflas durumundadır. Yaklaşık 10 yıldır bu iflas süreci devam etmektedir. Kooperatif kapalı duruma geçmiştir ve kooperatifin ortaklara ya da ortakların kooperatife bir katkısı yoktur. Çoğu kooperatif ortağı resmi olarak ortaklıklarını sonlandırmıştır.
Siz kooperatifte aktif görev aldınız mı?
Kooperatifin ilk kuruluşunda, Mart 1998’de muhasebe sorumlusu olarak çalışmaya başladım. Bu çalışmamı sürdürürken kooperatifin ortağı da oldum. Kasım 2000’de askere gittiğimden kooperatif bünyesindeki çalışmam sonlandı. Ortaklığım 2007’ye kadar devam etti.
Güven kaybı
Kooperatif ortaklığından neden ayrıldınız?
Kooperatif yönetiminin şeffaf olmaması sebebiyle ortaklar olarak güven kaybı yaşıyorduk. Ortaklığımın son zamanlarında ürünlerimi kooperatif değerlendiremiyordu ve kooperatifin alabildiği ürünler için geri ödemelerimizi almakta zorluk çekiyorduk. Ürettiğim sütü kooperatife teslim ettiğimde, başlangıçta 15 günlük geri ödemeler olurken bir anda geri ödeme ayda bire yükseltildi.
Kooperatif sürekli borçlanmaya başlamıştı. Borçların miktarı takip edilemedi, gayrimenkullerimiz satışa çıktı ve kooperatif kıymetli yerlerini kaybetti. Gün geçtikçe artan bu sorunlar beni ve çevremdeki pek çok kooperatif ortağını kaygılandırıyordu. Tüm bu sebeplerle ortaklığımı sonlandırdım.
Denetim
Kooperatifin denetimleri düzenli olarak İlçe Tarım Müdürlüğü tarafından yapılıyor muydu?
Yapılan denetimler yeterli değil. Denetimlerin İl Müdürlükleri ya da Ankara tarafından yapılması gerekiyor. Kooperatiflerin denetimleri Bakanlık tarafından yapılmalı diye düşünüyorum.
Kooperatiflerin başarılı ve sürdürülebilir olması sizce nasıl sağlanabilir?
Kooperatifin SGK ve vergi ödemeleri düzenli ve şeffaf şekilde takip edilebilir. Ödeme gecikmeleri anlık olarak kontrol edildiğinde sorumlu kişiler üzerinden zimmet süreci başlatılabilir.
Genel Kurullarda yapılan rapor sunumları hem idari hem mali açıdan yetersiz olmakta. Bu nedenle kooperatifler günden güne kan kaybetmektedir. Bu kayıplar da en çok güven bunalımına ve birliğin, dayanışmanın bozulmasına neden olmaktadır.
Birgi’de başka kooperatif var mı?
Yaklaşık 10 yıl önce Birgi Sulama Kooperatifimiz kuruldu. Birgi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’ndeki olumsuz durumlardan etkilenen sulama faaliyetlerini yeni kurulan bu kooperatifimiz üstlendi. Bu kooperatifimizin çalışmaları başarılı bir şekilde devam etmektedir. Başarıyı kalıcı hale getirmek için tedbirlerimizi alıyoruz.
Kooperatifçilik hakkındaki sizin genel olarak düşünceleriniz nasıl?
Kooperatifçilik çiftçilerimiz ve yerel kalkınma için çok önemli. Her ne olursa olsun kırsal alanda kooperatifçiliğin güçlenmesini sağlamalıyız çünkü birlikten kuvvet doğacağına inanıyorum. Bunun için ne gerekiyorsa Birgi’de yapmaya hazırız. Kültürel mirasa sahip ve tarihi köklü olan beldemizin geleceğimiz olan çocuklarımıza şimdiki güzelliklerle kalmasını istiyoruz. Yerinden kalkınmaya yönelik projeleri destekliyoruz.
Söyleşi teklifimizi kabul ettiğiniz için çok teşekkür ederiz. Sizlerin öncülüğünde Birgi’de kooperatifçiliğin gelişmesini temenni ederiz.
