İngiltere’de Adil Ticaret’in yol göstericilerinden biri olan Traidcraft krizde. Yeniden yapılanma çalışmasını tamamladıktan sonra organizasyon, personel sayısını 67 kişi azaltarak 12’ye indirecek. Yirmi iki kişi kendi isteği ile işten ayrılmayı seçerken, 45 kişiye resmi işten çıkarma bildirimi yapılmıştır.
Şirket açıklamasında şunlar söylenmiştir: “Kâr elde eden bir işletmeye dönüş, daha basit bir ürün yelpazesini gerektirecektir. Yeni Traidcraft çekirdek market zincirleri kuracak; daha az butik ürün satacak; toplulukları ortaklaşa ve toptan satın almaya teşvik edecek, daha az ambalaj kullanarak gezegene fayda sağlayacak; [ve] destekçiler için bir üyelik modeli aracılığıyla indirimler sunacaktır.”
Yine de başka yerlerde, Adil Ticaret hareketi iyi gidiyor. Adil Ticaret Vakfı’nın en son yıllık raporunda – Aralık 2017’de biten yıl için – Kantar Worldpanel’den alıntılanan bağımsız veriler, İngiltere’deki Adil Ticaret ürünlerinin perakende satışlarının geçen yıl % 7 arttığını gösteriyor. Bu, İngiltere’de ilk kez güllerinin tamamını Adil Ticaret ile sağlayan ve kendi markasını taşıyan ürünlerde Adil Ticaret kakaosu kullanmayı taahhüt eden Co-op Group ve %100 Adil Ticaret çayına geçen Waitrose’nin de dahil olduğu bazı önde gelen perakendecilerin güçlü taahhütleri ile desteklenmiştir.
Adil Ticaret Vakfının emekli olacak başkanı Michael Jary, “Genel olarak, Adil Ticaret’in ana faydalarından – taban fiyatlar ve primler – daha fazlasını çiftçilere geri verebildik” dedi.
Fairtrade International ve İngiltere’deki Adil Ticaret Vakfının ilkeleri, malların perakende fiyatlarının daha fazla oranının gelişmekte olan ülkelerdeki çiftçilere ve diğer üreticilere aktarılması içindir. Geçtiğimiz yıl bu hedefleri desteklemeye yönelik eylemler arasında Co-op Group’un Kenya’da Adil Ticaret çay çiftçilerini desteklemek için yeni bir topluluk kültür merkezi inşa etmesi de bulunuyordu.
Adil Ticaret Vakfı’nın yıllık raporunda, “Tesis, Fintea çay yetiştiricileri topluluğu genelinde 50.000 kişiye eğitim, eğlence, kültür, sağlık ve yaşam boyu öğrenme fırsatlarına erişim sağlayacak” açıklaması bulunmaktadır.
Adil Ticaretin Yararları
Rapor, Adil Ticaret üretiminin olumlu etkilerini gösteren yakın tarihli çeşitli araştırma çalışmalarının sonuçlarını özetlemektedir. Faydalar arasında küçük üreticilerin ve işçilerin yaşamlarındaki iyileşmeler; üretici gruplarının yönetimsel ve organizasyonel yapılarının güçlendirilmesi ve plantasyonlarda çalışma koşullarının daha iyi olması, Adil Ticaret kapsamında olmayan üreticiler tarafından işletilen plantasyonlar üzerindeki olumlu ikincil etkiler bulunmaktadır. Adil Ticaret üretimi nedeniyle üretici ve işçi topluluklarında geniş çaplı yatırımlar da yapıldı.
Adil Ticaret Eleştirileri
Bununla birlikte, rapor olumsuzlukları da dürüst bir şekilde kabul etmekte. Özellikle, Adil Ticaret sertifikalı üreticiler tarafından istihdam edilen işçilere, sertifikalı olmayan çiftlikler tarafından istihdam edilen işçilerden daha az ücret verilmektedir.
Adil Ticaret sertifikasyonunun genel olarak olumlu veya olumsuz bir etkisi olup olmadığı, Belçika’daki Katholieke Universiteit Leuven’deki son toplantıda tartışıldı. Peter Griffiths adı ile de yayın yapan kalkınma iktisatçısı Dr. Peter Bowbrick Adil Ticaret aleyhine kanıtlar gösterdi. Dr. Bowbrick, Adil Ticaret ürünlerinin satış gelirlerinin çok azının, yardım etmeleri gereken çiftçilere gittiğini iddia ediyor. Co-op News’e “Neredeyse hiçbir şey gitmiyor,” dedi.
Bowbrick şöyle devam etti: “Süpermarketler ve ürünleri satan insanlar için son derece kârlı ve uyguladıkları ekstra fiyatın % 99’unu ellerinde tutuyorlar. Adil Ticaret inanılmaz derecede verimsiz olarak tasarlanmış gibi görünüyor. Bir bağış kutusuna para koyduğunda % 80’inin çiftçilere gittiğini biliyorsun. Ancak araştırmalar [Adil Ticaret ile] % 5 – % 11’inin üçüncü dünyaya gönderildiğini gösteriyor ve Tanrı bilir çiftçiler ne kadar kazanıyor.”
Yayımlanan çalışmasında Bowbrick, Adil Ticaret etiketlemesinin, katılan çiftçilere fayda sağladığına ilişkin çok az kanıt bulunurken katılmayanlara muhtemelen zarar verdiğini iddia etti. Bowbrick, ayrıca, Adil Ticaret organlarının tamamen şeffaf olmakta başarısız olduklarını ve Adil Ticaret hareketinin çiftçilere siyasi görüşlerini empoze etmeye çalıştığını ileri sürmekte.
Uzun zamandır Adil Ticaret Vakfı’nın destekçisi ve Shared Interest finans kooperatifinin kurucusu ve eski genel müdürü olan Dr. Mark Hayes, Belçika’da Bowbrick ile görüşmüştür. Hayes, Co-op News’e Bowbrick’in argümanının “tamamen yanıltıcı” olduğuna inandığını söyledi.
Sektörün Savunması
Hayes şöyle açıkladı: “İki şeyi karıştırıyor – bağış ve ürün alımı. Tarihsel olarak Adil Ticaret ürünlerine normalin biraz üzerinde ödeme yapılıyordu. Ama şimdi ürünler neredeyse aynı fiyatta, yani tüketici tarafından ödenen prim yok. Bu yüzden bunu bağışla aynı şekilde konuşmak saçma.”
Bununla birlikte, Hayes, Adil Ticaret ürünlerinin menşeini göstermenin ve satışlardan elde edilen gelirin dağıtımının güç olduğunu kabul etmeye hazır. Tüketiciler artık paranın gelişmekte olan ülkelerde çalışanlara nasıl aktığına dair güvence almayı bekliyorlar. “Her şeyi denetleyebilmemizin bir sınırı var” diye itiraf ediyor. “Yalnızca faaliyetlerini tam olarak denetleyebileceğiniz insanlarla ilgilenirseniz, kimin [akreditasyon için] hak kazanabileceğini sınırlarsınız.”
Belçika’daki tartışmada bir izleyici tarafından ortaya atılan bir olasılık, blok zinciri teknolojisinin gelecekte denetim sürecine yardımcı olup olamayacağıydı. Blok zinciri – Bitcoin gibi kripto para birimlerinin ardında yer alan web tabanlı dağıtık defter sistemi – gıda sektöründe içeriklerin menşeini göstermek ve bağışçıların paralarının nereye gittiğini göstermek için giderek daha fazla kullanılıyor.
Fairtrade Vakfının Açıklamaları
Ancak Fairtrade Vakfı, standartlarının ve denetimlerinin zaten karşılaştırılabilir düzeyde güvence sağladığını söylüyor. Kıdemli iletişim yöneticisi Susannah Henty, “Üretici gruplarının bu ödemelerin % 100’ünü tüccarlardan aldığından emin olmak için, bağımsız kontroller ve denetimlerin üçüncü taraf olan FLOCERT adlı bir kuruluş tarafından gerçekleştirilmekte… Ancak, her zaman teknolojiye ve teknolojinin çiftçilere neler sunabileceğine bakıyoruz ve bu nedenle geçen yıl Fairtrace’i başlattık.”
Henty, Vakfın faaliyetleri ve fonları bakımından şeffaf olduğu konusunda ısrar ediyor. “Fairtrade Vakfı bir hayır kurumu ve gelirimiz işletmeler tarafından ödenen hayırsever bağışlardan ve işletmelerin ödediği lisans ücretlerinden geliyor ki bu sayede lisans ücretini ödeyen işletmeler Birleşik Krallık’ta satılan Adil Ticaret ürünlerinde Fairtrade MARK’ı kullanabiliyorlar,” diye açıkladı.
“Lisans ücretleri, üreticilerin Adil Ticaret satışlarını artırabilmeleri için piyasanın tanıtımına ek olarak, Adil Ticaret standartlarını, denetim süreci ve Adil Ticaret işçilerini ve üreticilerini destekleyen ağları desteklemektedir. Fairtrade Vakfı, yıllık olarak hesaplarını yayınlar ve bu da faaliyetlerini tam olarak açıklar. Adil Ticaret sisteminde, Adil Ticaret sertifikalı üreticiler, Adil Ticaret Standartlarında belirtilen daha adil ticaret koşullarından yararlanır.
“Adil Ticaret kooperatiflerine ya da üretici gruplarına malları için doğrudan alıcılar veya tüccarlar tarafından ödeme yapılır. Adil Ticaret koşulları altında sattıkları ürünler için en azından Adil Ticaret minimum fiyatını veya daha yüksekse piyasada geçerli olan fiyatı ve ek olarak Adil Ticaret Primini (ekstra yatırım) doğrudan alıcılarından alırlar. 2016’da, sadece İngiltere’deki satışlar 32,3 milyon Sterlin prim; küresel olarak, 150 milyon Avro’dan fazla miktar yedi ana ürünün üreticilerine geri döndü.” Henty, Vakfın ‘Etkiyi İzleme’ raporlarının, üreticilerin Adil Ticaret sisteminden nasıl yararlandıkları hakkında net bilgi sağladığını ekledi.
Özetle, Fairtrade Vakfı, Dr. Bowbrick tarafından yapılan suçlamaları şiddetle reddetmektedir. Bununla birlikte, Dr. Bowbrick’in şikayetlerini geniş çapta yayınladığı göz önüne alındığında, bizim [Co-op News] ya da Adil Ticaret hareketinin, duyacağı şikayetlerin sonuncusu olma olasılığı düşüktür.
Not: Paul Gosling’in 12 Ocak 2019 tarihinde Co-op News blogunda yayımlanan yazısından çevrilmiştir. Erişim
