Cinsiyet eşitsizliğinin en çok kendini gösterdiği alanlardan biri de bilişim teknolojileri. Dünya çapında pek çok kadın çoğunlukla “erkek işi” olarak görülen bu alana girmekte zorlanıyor. Öte yandan, bu algının yanlış olduğunu kanıtlamakla kalmayıp buna karşı mücadele eden kooperatiflerden gelen örnekler gelecekte toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında önemli rol oynayabilir. İşte i̇novasyon ve teknoloji̇ye katkıda bulunan kadınların kooperatif hi̇kâyeleri̇.
Değerlerine ve ilkelerine sıkıca bağlı olan kooperatif hareketi, dijital cinsiyet uçurumunu etkili bir şekilde kapatmak için uygun bir ortam sağlar. Burada, kadınların yenilik ve teknoloji alanlarına dahil edilmeleri ve güçlendirilmeleri için çaba gösteren bazı harika kooperatif örneklerini inceliyoruz. Ve dünyanın farklı yerlerinden, teknoloji sektörü gibi ağırlıkla erkeklerin egemen olduğu bir sektördeki kadınlar olarak görüşlerini ve deneyimlerini paylaşan bazı kişilerin anlatımlarını ilk ağızdan dinliyoruz. Hepsi de kadınlar ve kız çocukları için ilham verici rol modelleri!
Eva – Kanada
Kooperatifin ismi zaten bir bildiri niteliğinde. Özellikle erkeklerin egemen olduğu iki sektörde (bilişim ve şoförlük sektörleri) faaliyet gösteren Eva, farklı ülkelerde şoförlük hizmetleri sunan bir platform kooperatifi. Eva, Nisan 2024’te mobil uygulamasına kadın, trans ve ikiliksiz cinsiyetli yolculara kendileri gibi kadın, trans veya ikiliksiz cinsiyetli olan bir sürücü ortağı seçme imkânı ekleme planları gibi toplumsal cinsiyet açısından kapsayıcı adımlar atıyor. Bir diğer girişim ise personelin e-posta imzalarına zamirlerinin eklenmesi.
Demokratik uygulamalar tüm kooperatiflerde olduğu burada da fark yaratıyor. Eva kadınları, tüm kurye ortakların, sürücülerin ve yolcuların kooperatifin karar alma sürecinde yer almasına olanak veren komiteye katılmaları konusunda teşvik ediyor.
Eva’nın küçük idari ekibinde üstün liderlik becerilerine sahip birçok kadın bulunuyor. Bunlardan biri olan İletişim Müdürü Loriane Comeau, yönetimden ve ofisindeki çalışma arkadaşlarından aldığı büyük desteğe rağmen, işindeki önyargılara ve cinsiyetçi uygulamalara karşı mücadele etmeye devam ediyor. “Genel olarak kadınların profesyonel anlamda erkeklerden daha az ciddiye alındığına inanıyorum ve bir otorite figürü olarak görülmenin daha zor olduğunu hissediyorum. Birilerine teknik destek verirken sık sık telefonu bir erkeğe vermem istendi. Hatta yönetici pozisyonunda olmama rağmen bazen insanlar benim patronun sekreteri olduğumu sandılar. Davranışsal, estetik ve profesyonel açıdan insanlara dayatılanların büyük ölçüde toplumsal cinsiyet tarafından yönlendirildiğini açıkça görüyorum. Sonuç olarak, kadınların girişimcilik, iş dünyası ve teknoloji alanlarında kariyer yapmaya teşvik edilmediğini düşünüyorum. Kendi deneyimlerime dayanarak, bu dünyaya adım atmak ve çalıştığınız birimdeki tek kadın olmak fazlasıyla göz korkutucu olabiliyor” dedi.
FACTTIC – Arjantin
FACTTIC, Arjantin’de bilişim teknolojileri (BT) hizmetleri sunan kooperatifleri temsil eden Arjantin Teknoloji, İnovasyon ve Bilgi İşçileri Kooperatifleri Federasyonu’dur (Federación Argentina de Cooperativas de Trabajo de Tecnología, Innovación y Conocimiento).
2022 yılında FACTTIC, Dünya Kadınlar Gününü, teknoloji kooperatifleri hareketinde toplumsal cinsiyetle ilgili önemli zorlukları, karşılanmamış ihtiyaçları ve fırsatları ele alan bir makale ile kutladı.
Makalede yer alan teknoloji alanındaki kadınlardan biri de FACTTIC’in üyelerinden biri olan Eryx Kooperatifi’nde Veri Bilimi ve Yöneylem Araştırması alanında çalışan Maia Numerosky. Makalede anlattıklarını daha da detaylandıran Maia, ülkesinde kadınların Bilişim ve İletişim Teknolojileri sektöründe kariyer yaparken karşılaştıkları üç tür engelin altını çiziyor: Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik bölümlerinde erkeklerin aşırı temsili (Chicas en Tecnología’nın “Programlanmış gelecek” çalışmasına göre, 2019 yılında Arjantin’de bilgisayar programlama öğrencilerinin yalnızca %16’sı kadındı); kadınları teknik pozisyonlardan uzaklaştıran sosyal ve kültürel kalıp yargılar ve liderlik pozisyonları için güçlü ve karizmatik kişiliklere öncelik verme eğilimi. Öte yandan, oldukça yatay ve kapsayıcı bir kuruluş olduğundan, kendi kooperatifindeki ekosistemin ayrıcalıklı bir ekosistem olduğunu ve cinsiyetçi uygulamaların olağandışı olduğunu belirtiyor.
Yapay zekânın (YZ) kitle iletişim araçlarında son derece popüler bir konu olduğu bir dönemde, YZ sistemlerinin tasarımında toplumsal cinsiyeti dikkate alan bir bakış açısının benimsenmesi büyük önem taşıyor. Maia’nın belirttiği gibi, algoritmalar veriyle eğitilir ve bu veri, mevcut önyargıları kolayca yansıtabilir ki bu durumda bu önyargılar algoritmalar tarafından tekrar üretilecektir. Maia ayrıca yazılım geliştirme ekiplerinde toplumsal cinsiyet çeşitliliğinin önemine de dikkat çekiyor, çünkü kadınların bir uygulama geliştirirken erkekleri etkilemeyen ancak kadınları etkileyen faktörleri (örneğin bir sağlık uygulamasında adet döngüsü) dikkate alma olasılığı daha yüksek.
Central Kooperatifi – Birleşik Krallık
Central Kooperatifi gıda, cenaze hizmetleri ve seyahat sektörlerinde faaliyet gösteren bir tüketici kooperatifi. Kooperatifin Kurumsal Mimari ve Planlama Başkanı Kharissa Cameron ile konuştuk. Kharissa kariyerine yirmi yıl önce teknoloji alanında başlamış. “Bilgisayarları hep sevmişimdir ama bunun kariyerim olacağını hiç düşünmemiştim. Fakat kaderin bir cilvesi sonucu BT alanına geçmek isteyen kadınlara fon sağlayan bir lisans programında okuma şansına sahip oldum. Bir şirketteki ilk günümü unutamıyorum. Ofise girdim ve birden kafama dank etti; kimse bana benzemiyordu. Tek kadın bendim.” diye açıklıyor.
Kharissa kararlılığı ve çalışkanlığı sayesinde kariyer yolunda karşılaştığı engellerin üstesinden gelebilmiş. “Kariyerimde ilerlerken sürekli olarak kendimi ve değerimi kanıtlamak, bir kadın olmama rağmen bunu da yapabileceğimi ispatlamak zorunda kaldım.” diye itiraf ediyor. Kooperatifte sadece yaptığı işi destekleyen ve takdir eden bir ortam değil, aynı zamanda kendisine ilham veren örnek kadınları da bulmuş.
Central Kooperatifi, farkındalık yaratarak ve çalışma ortamının tamamen kapsayıcı olmasını gözeterek kooperatif içerisindeki eşitliğin önemini kabul eden ve destekleyen bir Kapsayıcılık Çalışma Grubuna sahip.
Pico Vakfı – İtalya
Mart 2022’de Pico Vakfı, Radyo Activa’nın “WOW – Women On Web (İnternetteki Kadınlar)” isimli podcasti ile işbirliği yaptı. Gazeteciler Federica Meta ve Francesca Pucci tarafından hazırlanan podcast, kadınların inovasyon projelerine katılımını teşvik ediyor, inovasyon ve dijital dönüşümle uğraşan kadın kooperatifçilerin hikâyelerine yer veriyor.
Tüm bölümlere buradan erişebilirsiniz (İtalyanca).
Kaya Platformu – Filipinler
KAYA, Filipinler’deki kooperatifler için tasarlanmış bulut tabanlı ortak bir dijital platform. KAYA, çeşitli ödeme ve finans hizmetleri aracılığıyla kooperatif faaliyetlerinin verimini arttırıyor ve bireysel üyeler ile işletmelerin işlemlerini kolaylaştırıyor. Platform, ICA üyesi Ulusal Kooperatifler Konfederasyonu (NATCCO) tarafından ACCU ve PFCCO ile birlikte, dijital ödemeler ve teknoloji çözümleri gibi hizmetlerin kooperatif federasyonları tarafından ideal bir şekilde sağlandığı entegre bir ağ vizyonunu güçlendirmek amacıyla 2016 yılında oluşturulmuş.
NATCCO’ya üye kooperatiflerin ortaklarının %59’unun kadın olduğu ve KAYA kullanıcılarının ve hesap sahiplerinin üçte ikisinin kadın ve çoğunlukla anne olduğu düşünüldüğünde, kadınlar KAYA platformu için kilit bir kitle.
Filipinler’de ev ekonomisinin yönetiminden genellikle kadınlar sorumlu olduğundan KAYA özellikle kadınlar için faydalı. Çocuklara okul harçlığı ve öğrenim ücretleri için para göndermek KAYA’nın popüler kullanım alanları arasında, çünkü KAYA üzerinden para göndermek diğer ödeme platformlarına göre daha ucuz. Ayrıca, faturalar evden çıkmadan rahatça ödenebildiğinden, anneler ulaşım masraflarını azaltabiliyorlar ve zamandan tasarruf edebiliyorlar.
NATCCO kadınlara başarılı olmak için ihtiyaç duydukları kaynakları ve desteği vererek, yani eğitim ve öğretim programları sunarak, engelleri kaldırarak, kapsayıcı bir ortam sağlayarak ve liderlik fırsatları sunarak kadınların kalkınma ve teknoloji tabanlı işlere dahil edilmesini teşvik etmekte. NATCCO’nun yönetim kurulu üyelerinin %60’ı kadın, mevcut BT Komitesi ikisi kadın üç üyeden oluşuyor, Bilgi Teknolojileri ve Ödeme Sistemleri grupları kadınlar tarafından yönetiliyor.
NATCCO İcra Kurulu Başkanı Sylvia Okinlay-Paraguya’ya göre, kooperatifler kadınlar, çocuklar ve gençler için güvenli alanlar yaratmalı. Dijital okuryazarlıkla ilgilenmeli. “Bu, uygun cihazların kullanımını kolaylaştırarak ve üyelere dijital finansal hizmetlerin kullanımını öğreterek gerçekleştirilebilir. Girişimcilik, dijital pazarlama ve çevrimiçi satış platformlarına ve kanallarına erişim yoluyla da desteklenebilir. Aynı zamanda üyelere, çocuklara ve gençlere kendilerini çevrimiçi tacizlerden ve siber suçlardan nasıl koruyacakları öğretilmeli.”
Kaya projesi ve Asya-Pasifik’teki diğer yenilikçi işbirliği projeleri hakkında daha fazla bilgiye buradan erişebilirsiniz.
Oromia Kahve Çiftçileri Kooperatifi Birliği – Etiyopya
Oromia Kahve Çiftçileri Kooperatif Birliği, Women Engage for a Common Future Deutschland e.V. (WECF) ile birlikte, kahve ve diğer sebzelerin ekimini kolaylaştıracak güneş enerjisi çözümlerini kadın çiftçilere sunmak üzere bir proje başlattı. Kooperatiflerdeki kadınlar ofis işlerinde de güneş enerjisini kullanıyorlar. Bu deneyim dijital cinsiyet uçurumunu kapatmak konusunda kadınların eğitiminin ve öğretimin yanı sıra internete erişimlerini geliştirmenin önemini göstermektedir. Teknolojinin büyük fırsatlar sunduğunu göz önünde bulunduran Oromia Kahve Çiftçileri Kooperatif Birliği, kooperatif içindeki teknoloji pozisyonlarında kadınların görev almasının toplumsal cinsiyete dayalı ücret farkını azaltmaya yardımcı olabileceğine inanıyor.
Not 1: International Cooperative Alliance internet sitesinde 3 Mart 2023 tarihinde yayımlanan “Bridging the digital gender divide: Coop stories of women participating in innovation and technology” başlıklı yazıdan Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, ThisisEngineering RAEng — Unsplash
