Merkezinde insaniyet olan kuruluşların ve modellerin yükselişi bize gösterdi ki bunlar sadece katılımcılarının refahını yükseltmekle kalmıyor, aynı zamanda içinde bulundukları topluluklarda şaşırtıcı derecede geniş ve uzun soluklu bir etkileri var. Başkalarına iyi davranmanın faydaları maddiyat odaklı bakış açılarının öngörebileceğinin çok ötesinde.
Hexitime, kolektif bakım aracı olarak zaman bankacılığından yararlanıyor
Sağlık çalışanları olarak bakımı ve insaniyeti baş tacı etmeyi seçmenin en keyifli yanlarından biri, insaniyetin eylemlerimizden faydalananlar kadar çalışanların da moralini yükseltebilmesi. İnsaniyetli davranışlar, hem eylemi gerçekleştiren hem eylemin nesnesi olan kişi için gelişmeyi ve mevcut durumunun ötesine geçmeyi teşvik etmek açısından insanlığın sunduğu en büyük araçlardan biri. En umut verici yanı ne mi? Eğer bu düşünce yapısını benimsersek insaniyet kapasitemizin sınırsız olması.
Ve genel olarak da öyleyiz. Pandeminin, sağlık sistemi reformlarının, hastane sistemleri (ve onların merkezindeki kişilerin) üzerindeki görülmemiş baskıların sürekli sosyal ve fizyolojik etkilerine yıllardır maruz kaldıkça, bakım bağlamındaki insaniyet ile olan ilişkimizi tekrar değerlendiriyoruz. Tıp ve sağlık bilimi konferanslarında insaniyet, sevgi, şefkat, kırılganlık, güven ve esenlik gibi kelimeler artık fısıldanmıyor, gururla söyleniyor.
Bağlantı katalizörü olarak sanallık
Eğer pandeminin iyi bir yanı varsa, o da artık dünyanın her tarafında birbirimizle bağlantı kurma konusunda rahatlık, kolaylık ve esneklik hissetmemiz. Toplantılar artık yüz yüze etkinliklerle sınırlı değil. Dünyanın herhangi bir yerinde bizimle aynı boydan (kabileden) kimseleri bulabiliyoruz. Bağlantıda olduğumuz ve umursadığımız kafa dengi insanlardan oluşan akraba çevrelerimiz artık dünyanın her yanına yayılıyor.
Birleşik Krallık’taki Hesham’ın ve Yeni Zelanda’daki Nicki’nin (bu yılın küresel İnsaniyet Buluşması etkinliğine konuşmacı olarak katılmışlardı) akrabalık duygusunu daha da geliştirmek için birbirlerinin oturma odalarına konuk olmalarıyla, bu tür bir akraba çemberi genişledi.
Tartıştıkları fikirlerden biri insaniyetin nasıl karşılıklı fayda sağlayan bir araç olarak kullanılabileceği idi. İyilik yapanların ve iyilik yapılanların, sınırsız bir biçimde yukarı doğru giden bir etki sarmalı oluşturabilecekleri ve bunun merkezdekiler kadar içinde bulundukları toplulukları da etkileyebileceği fikri üstünde düşündüler. Hesham’ın deneyimini merkeze alan aşağıdaki hikâye bu olguyu ispatlıyor.
İnsaniyet işbaşında
Oxford Üniversitesi Hastanelerinin Entegre Kalite İyileştirme Başkanı olarak Hesham sık sık kendilerini geliştirmek isteyen genç meslektaşlarından koçluk talepleri alıyor. Bu taleplerden biri de kariyerinin bir sonraki adımına karar vermeye çalışan bir stajyer cerrahtan geldi. Görevinde yeni olmasına ve zamanının kısıtlı olmasına rağmen Hesham kabul etti ve stajerin hayalleri ve hedefleri hakkında derinlemesine tartıştılar. Konuşma sırasında Hesham sorular sordu, tavsiyeler verdi ve bazı konuları açıkladı.
Bir saatin sonunda stajyer ayırdığı zaman için ona teşekkür etti ve “sizin için yapabileceğim bir şey var mı” diye sordu.
Hesham tereddüt etti. Ondan isteyebileceği o kadar çok şey vardı ki. Stajyerin yetenekli, düşünceli ve hevesli olduğunu biliyordu. Yürütmeye çalıştığı ve daha fazla insan gücüne ihtiyaç duyan düzinelerce kalite geliştirme projesini aklından geçirdi. Doğrudan fayda kazanma fırsatı oracıktaydı ve stajyer “teknik olarak” ona borçluydu… değil mi?
Onun yerine “hayır, teşekkürler,” diye cevap verdi Hesham. “Ama Hexitime’da koçluk teklifimi tekrar gözden geçirmeni istiyorum.”
Hexitime, Birleşik Krallık’taki sağlık ve bakım hizmetlerinin kalitesini arttırmayı hedefleyen bir zaman bankası. Bu proje, Hesham’ın ve meslektaşı John Lodge’un buluşu. Diğer zaman bankalarına benzer bir modelle işliyor (saatlerin para birimi olduğu karşılıklılık temelli takas sistemleri): Katılımcı diğer katılımcıya bir saatlik hizmet veriyor ve bir saatlik zaman kredisi alıyorlar.
“Bana bir kredi ver ve sonra kendine bir kredi kazanmak için bir teklif koy,” diye önerdi Hesham.
Hesham ona borcunu yeteneğinden faydalanabilecek birine ödemesini ve böylece “insaniyet zincirini” uzatmasını tercih edeceğini açıkladı. Stajyer bu fikre katıldı ve Hesham bu konuşma üstünde daha fazla durmadı.
Fakat bundan sonra olacakları beklemiyordu.
Birkaç hafta sonra Hesham, Hexitime’ın kurucu ortağı John Lodge ile rutin bir toplantı yaptı. Toplantıda John, siteyi büyütmelerine yardımcı olabilecek bazı tavsiyelerde bulunan birisi ile yaptığı takas sayesinde kendisinin de Hexitime faydalanıcısı olduğunu hevesle anlattı. O konuşurken, Hesham bahsi geçen kişinin daha önce tanıştığı stajyer olduğunu fark etti.
Pek çok topluluk ve ağda insaniyet zincirleri fiziksel ve zamansal ufukların ötesine uzanır. Mesela, ağır ilerleyen trafikte biri size yol verdiğinde, sonraki kavşakta siz de aynısını yapmaya daha meyilli olacaksınız ama size yol veren o ilk kişi insaniyetli davranmasının etkisini asla görmeyebilir. İşte bu öngörü eksikliği uzun vadeli toplumsal kayıplar pahasına kısa dönemli kazançlara yol açar. Bu örneği Hesham için bu kadar kayda değer (ve tatmin edici) kılan şey, insaniyet zincirinin ne kadar kısa olduğunu kanıtlamasıydı; başlangıcından sadece üç bağlantı uzaktaydı.
Nitelikli bir sağlık ve şifa yolu olarak insaniyet
Hepimiz insaniyetin iyimser-kötümser sürekliliğinde bir yerdeyiz (belki de her gün sürekliliğin farklı yerlerindeyiz) ve sağlık çalışanları da istisna değil.
İnsaniyeti eleştirenler bunun etkisinin karşılıklı sözler ve nezaketten ileri gitmediğini düşünüyor. Odaklanacak daha önemli şeylerimiz olduğunu iddia ediyorlar: Hastaların güvenliği, personel eksikliği, tükenmişlik ve kaynak kısıntıları.
Bu sorunları kabul eden insaniyet savunucuları, size insaniyetin sağlık sistemindeki herhangi bir kalite iyileştirme sisteminin temel prensibi olarak görülmeyi hak ettiğini söyleyecektir, tam da tüm bu zorluklar ve ötesinde olumlu bir etki yarattığı için.
İnsaniyeti harekete geçirmenin yeni yolları bize karşılıklı bağımlılığın işleyişi hakkında bir şeyler öğretebilir mi? İnsaniyetli davranışların ölçülebilir etkisini göstermek mümkün mü? Biz buna evet diyoruz.
İnsaniyet ağlarının haritasını çıkarmak
Hexitime’da artık insaniyet zincirlerini görsel olarak haritalandırabiliyoruz; Shuri Network üyeleri ve işbirlikçileri arasındaki bu örnek gibi. Shuri, beyaz olmayan kadınların dijital sağlığını desteklemeyi amaçlayan muhteşem bir topluluk. Ağ, zaman ve uzay boyunca takasların kuşbakışı görünümünü sunuyor, böylece bireyler kendi insaniyet zincirlerindeki yerlerini görebiliyor.
Bu bakış açısıyla ilgili etkileyici olan şey, sonuçta insaniyetin nerede başlayıp nerede bittiğini görmenin imkânsız hale gelmesi. Yardım etme ve yardım alma sırası elektrik kabloları boyunca ilerleyen bir elektrik devresi gibi hareket eder. Pratikte, hepimiz bu enerjinin aktarımı için birer iletim hattı oluruz. Nasıl ki bir radyant ısıtıcı yayılan ısının sahibi olduğunu söyleyemezse biz de artık bu eylemlerin sahibi olmayız.
Bu daha derin anlayışla hem vermek hem de almak için daha büyük bir heves doğuyor. İnsaniyetin bir kuyu değil, sonsuzca akan sınırsız bir nehir olduğu anlayışı.
Bu şekilde görünmeyeni görünür kılarak, Hexitime’ın gelecekte zaman hediye etmenin yaygın olacağı bir işyeri kültürüne katkıda bulunacağını umuyoruz. Üst düzeydeki görevlere atananların zamanlarının bir kısmını, herhangi bir el üstünde tutulma ve yalakalık yapılması beklentisi olmadan, başkalarını geliştirmekle harcanacağı beklentisinin olduğu bir kültür. Yabancılara zamanınızı sunmanın akıllıca bir yatırım olarak görüldüğü bir dünyada, bu cömertliğin asla bilemeyeceğiniz ama faydalanacağınız şekillerde karşılığını alacağınıza duyulan güvenle, insaniyet zincirlerinin hayal edebildiğimizin çok ötesine uzandığı bir dünya.
Hexitime’a katılmak için buradan kayıt olabilirsiniz.
Not 1: Hesham Abdalla ve Nicki Macklin‘in 25 Ekim 2022 tarihinde Shareable internet sitesinde yayımlanan “Chains of kindness: Hexitime leverages timebanking as collective care” başlıklı yazısından Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, NoName_13 — Pixabay
