İskandinav Ülkelerinde Sürdürülebilir Enerji Kullanım Örnekleri

Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi başlıklı yazımda, binlerce şehir ve bölgeyi gönüllülük esasında bir araya getiren dünya çapındaki bir girişimi tanıtmıştım. Bu yazıda ise İskandinav ülkelerindeki bazı şehirlerin uygulamalarını ele alacağım.

İskandinav ülkelerinde Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi girişimine katılmış bu kentler, sürdürülebilir enerji eylem planlarında belirttikleri ve hayata geçirdikleri emisyon azaltmaya yönelik uygulamaları ile örnek oluşturuyorlar.Umarım söz konusu örnekler özellikle ülkemiz belediyelerinin ilgisini çeker. Ancak burada örneklerin kopyalanmasından söz etmediğimin altını çizmek istiyorum. Yazıdaki örneklerin bir bölümünde ülkelerin sahip oldukları fosil dışı enerji kaynaklarının daha akılcı ve sürdürülebilir kullanımını görüyoruz. Ancak bunun dışında kent planlamasına dönük uzun vadeli planlar var ki özellikle dikkate değer.

İskandinav ülkeleri, kişi başına düşen milli gelir sıralamasında Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde üst sıralarda yer alan İsveç, Finlandiya, Danimarka, Norveç ve İzlanda’dan oluşmaktadır. Elektrik üretiminde kullandıkları kaynaklar açısından bakıldığında 2016 yılında, İsveç, Finlandiya, Danimarka, Norveç ve İzlanda’nın sırasıyla %98,7, %79,0, %62,8, %98,1 ve %100 oranında fosil dışı enerji kaynaklarını kullandıkları görülmektedir (IEA). Bu durum söz konusu ülkelerin sürdürülebilir enerji kullanımında öncü ülkeler olduklarının göstergelerinden bir tanesidir. Dolayısıyla şaşırtıcı olmayan bir biçimde, İskandinav ülkeleri Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi girişimi ilkelerini yerine getiren önemli ülkeler arasında yer almaktadırlar. 

Emisyon Azaltım Uygulamaları

Sözleşmeyi imzalayan belediyeler 2 yıl içersinde sürdürülebilir enerji eylem planlarını hazırlarlar. Belediyelerin sürdürülebilir enerji eylem planlarının kabul edilmesinden sonra her 2 yılda bir ve en az 4 yılda bir emisyon envanterine ilişkin ilerleme raporu sunmaları istenmektedir. Belediyeler, ilerleme raporlarının bir parçası olarak, emisyonların azaltılmasına ilişkin uygulamalar gerçekleştirmektedirler. İskandinav ülkelerinde sözleşmeye dahil olan şehirlerin konuya ilişkin istatistik bilgileri aşağıdaki Tablo’da verilmiştir.

Tablo. İskandinav ülke belediyelerinin sayısal envanteri

Tablo’da belirtilen toplam 125 uygulamaya örnek oluşturması açısından, sürdürülebilir enerji eylem planlarında belirtilen ve 20 milyon Euro üzeri yatırım maliyeti olan emisyon azaltma uygulamaları özet halinde aşağıda sunulmuştur. İlgili okuyucular diğer uygulamalara bu adresten ulaşabilirler.

İsveç-Pitea (Nüfus: 41.000)

Belediyeye ait binalarda enerji verimliliği (Uygulama Zamanı: 2010-2020, Maliyet: 55 milyon EUR)

Tamamlanan projeler: Ek yalıtım rüzgâr katmanı-ısıtma sisteminin ayarlanması, Motor ısıtıcı kontrolü, Su tasarrufu önlemleri ve ısı pompaları, Havalandırma önlemleri, İşletme personelinin eğitimi, Pencereler ve kapıların izolasyonu, Aydınlatma değişikliği ve aydınlatma kontrolü,

Devam eden projeler: İlkokullarda 100% LED aydınlatma, Huzurevlerinde ve okullarda/anaokullarında aydınlatma kümeleri, Isıtma sistemlerinin ayarlanması

İsveç-Kristianstad (Nüfus: 78.000)

Yenilenebilir enerji (Uygulama Zamanı: 2009-2020, Maliyet: 74,5 milyon EUR)

2014 yılında, bölgede 40 özel rüzgâr türbini yılda yaklaşık 145 GWh elektrik üretmiştir. 2016 yılında bu sayıya 18 rüzgâr türbini daha ilave edilmiş ve bunların da elektrik üretimi 107 GWh olmuştur.

Fosil yakıtsız bölgesel ısıtma (Uygulama Zamanı: 2007-2020, Maliyet: 114,07 milyon EUR)

Belediye sahibi olduğu şirket aracılığı ile konut ve ticari binaları Kristianstad kentinin bölgesel ısıtma sistemine bağladı. Binaların bölgesel ısıtma sistemine bağlaması 1980’den beri Kristianstad’da devam eden bir süreçtir. Bugün kentin belli bölgelerine, bölgesel ısıtma tarafından hizmet verilmekte ve sürekli yeni alanlar eklenmektedir. Proje halen devam etmektedir. Kristianstad’da fosil yakıtsız belediye olma hedefine katkıda bulunmak üzere birleşik ısı ve güç sistemi yakıt olarak %100 biyo-enerji kullanılıyor.

İsveç-Oskarshamn (Nüfus: 26.160)

Birleşik ısı ve güç sistemi (Uygulama Zamanı: 2011-2015, Maliyet: 30 milyon EUR)

Şehir ısıtma sistemini optimize etmek için yeni kombine ısı ve güç santral kuruldu. Santral yerel orman endüstrisindeki biyo-yakıtla çalışmaktadır.

İsveç-Västerås (Nüfus: 140.000)

Birleşik ısı ve güç sistemi (Uygulama Zamanı: 2012-2015, Maliyet: 275,000 milyon EUR)

Västerås’taki birleşik ısı ve güç tesisinin modernizasyonu için bir proje halen devam etmektedir. Modernize edilmiş tesis, kendi yakıtını hazırlayabilen bir yakma tesisidir ve yakıt olarak hem atık hem de biyoyakıt kullanılabilir. Birden fazla yakıt türünü yakabilecek bir kazan inşa etmek, yakıt pazarındaki değişikliklere uyum sağlamak için kullanıcılara büyük esneklik sağlamaktadır.

İsveç-Lund (Nüfus: 116.000)

Biyokütle yakıtlı birleşik ısı ve güç sistemi (Uygulama Zamanı: 2010-2014, Maliyet: 190 milyon EUR)

Biyokütle yakıtlı birleşik ısı ve güç sistemi 2014 Mart ayında hizmete girdi. Bu sistem, Kraftringen’in bölgesel ısıtma sistemindeki doğal gaz ve biyo yağlardan gelen ısı üretiminin yerini almış ve aynı zamanda Güney İsveç’e daha fazla yenilenebilir elektrik üretimi sağlamıştır.

Lund-Sürdürülebilir ulaşım sistemi (Uygulama Zamanı: 2014-2020, Maliyet: 100 milyon EUR) 

LundaMaT’ler, 2030’u hedefleyen bir çalışma stratejisi olan Lund’da çevreye adapte olmuş taşıma sistemleri anlamına gelir. Yayalara, bisiklete binmeye, arabalara, toplu taşımaya, arazi kullanım planlamasına, ticari taşımacılığa vb. yönelik faaliyetleri içeren bir eylem planıdır.

Finlandiya-Helsinki (Nüfus: 628.208)

50.000 sokak lambasının değiştirilmesi (Uygulama Zamanı: 2008-2020, Maliyet: 25 milyon EUR)

Hali hazırda, 35.000 sokak lambası daha fazla enerji tasarruflu ışıkla değiştirildi.

Finlandiya-Oulu (Nüfus: 200.466)

Konut ve tadilatta proaktif kalite kontrolu (Uygulama Zamanı: 2010-2020, Maliyet: 106,1 milyon EUR)

Yapı Denetim Ofisi, bina denetimi ve danışmanlığı için “Oulu Modeli” modelini geliştirmiştir. Bu model, profesyonellerin sürekli eğitilmesini ve konutlar için proaktif kalite kontrolünü içerir.

Finlandiya-Tampera (Nüfus: 213.217)

Tammervoima Oy birleşik ısı ve güç sistemi (Uygulama Zamanı: 2013-2020, Maliyet: 110 milyon EUR)

Tammervoima Oy birleşik ısı ve güç sistemi 2016 yılında faaliyete başlamıştır. Enerji üretiminde evsel atık kullanan yeni bir birleşik ısı ve güç sistemidir.

Birleşik ısı ve güç sisteminde yenilenebilir enerji kaynakların kullanımını artırmak (Uygulama Zamanı: 2010-2020, Maliyet: 44 milyon EUR) 

Yerel birleşik ısı ve güç sisteminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranı 2005 yılına göre % 31,5, 1990 yılına göre % 27,2 oranında artmıştır.

Danimarka-Ringkøbing-skjern (Nüfus: 58.439)

Rüzgâr türbinleri ve fotovoltaik tesislerin yerel mülkiyeti, (Uygulama Zamanı: 2015-2020, Maliyet: 117,9 milyon EUR) 

22 yerel yatırımcının sahip olduğu 22 Vestas V112 rüzgâr türbininin yerel mülkiyeti (her biri 3,3 MW) ve yerel arsa sahiplerinin sahibi olduğu 69.000 talesun fotovoltaik panel (her biri 250 W gücünde)

Danimarka-Solrød (Nüfus: 20.960)

Bölgesel ısıtma alanlarının genişletilmesi ve dönüştürülmesi, (Uygulama Zamanı: 2010-2015, Maliyet: 32 milyon EUR) 

Fosil kaynak kullanan birimlerin, belediyenin mevcut bölgesel ısıtma sistemine entegre edilmesi ve bölgesel ısıtmanın, doğalgaz için boyutlandırılmış alanlara dağıtılması yönünde çaba gösterilmektedir. 2010-2015 döneminde toplam 220 fosil kaynak kulanan ev bölgesel ısıtmaya dönüştürülmüştür.

Norveç-Stavanger (Nüfus: 130.754)

Enerji tüketiminin azaltılması 2020, (Uygulama Zamanı: 2011-2020, Maliyet: 200 milyon EUR)

İnsanları enerji tasarrufu ve sonuçları ve enerji kullanım kampanyaları konusunda bilgilendirmek, fosil yakıttan yenilenebilir enerjiye geçişi destekleyici bir ağ kurmak amaçlanmaktadır.

İzlanda-Reykjavik (Nüfus: 118.427)

Biyo-metan ya da elektrik ile çalışan araç filosu, (Uygulama Zamanı: 2011-2014, Maliyet: 58,3 milyon EUR)

2014 yılı itibarı ile belediyeye ait araç filosunun % 87’si biyo-metan veya elektrik ile çalıştırılmaktadır.

Belediye Planı 2010-2030, (Uygulama Zamanı: 2014-2020, Maliyet: 50 milyon EUR) 

Gelecekte kentsel yoğunlukta artış olacağından, tüm yeni yerleşim birimlerinin % 90’ı mevcut kentsel alanda sürdürülebilir enerji kullanıma yönelik yaşama uygun olarak planlanmaktadır.

Kaynakça

https://www.iea.org/statistics/ , Erişim tarihi: 20.04.2019

https://www.covenantofmayors.eu/en/, Erişim tarihi: 25.04.2019