Sürdürülebilir Gelişme Endeksi (SGE), içinde yaşadığımız Antroposen’de, güçlü sürdürülebilirliğin bir göstergesi olarak insani gelişmenin ekolojik etkinliğini ölçmeyi amaçlamaktadır (Köne, 2019). SGE, insani gelişmeyi ekolojik etkinliği üzerinden değerlendirirken eğitim, yaşam beklentisi, gelir, CO2 emisyonu ve madde ayak izi göstergelerini kullanmaktadır. Seçilen göstergeler insani gelişmenin ekolojik etkinliğini ölçme amacına uygundur.

SGE, Londra Üniversitesi’nden antropolog Jason Hickel öncülüğündeki bir araştırma ekibi tarafından geliştirilmiştir. Endeksin hesaplama yöntemi Hickel’ın, Ecological Economics dergisinde yayımlanan makalesinde (2020) açıklanmıştır. Yöntem konusunda daha ayrıntılı teknik açıklamalara Sustainable Development Index (Sürdürülebilir Gelişme Endeksi, SGE) projesine ait internet sayfasından erişilebilir.

Bu yazıda, projenin internet sayfasında yayımlanan endeks değerleri, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH), karbondioksit (CO2) emisyonu, madde ayak izi ve yaşam beklentisi gibi göstergeler açısından değerlendirilmektedir.

Ülkelerin Sürdürülebilir Gelişme Endeksleri

SGE’nin hesaplandığı en son yıl 2015 verisine göre 163 ülkenin SDE ortalama değeri 0,564’tür. Söz konusu değerin hesaplanmasında kullanılan GSYH, CO2 emisyonları, madde ayak izi ve yaşam beklentisi göstergelerinin ortalama değerleri ise sırasıyla 17.813 (2011 $/kişi), 5,17 (ton CO2/kişi), 12,91 (ton/kişi )ve 71,8 (yıl)’dir.

SGE değerleri en yüksek ve en düşük ilk on ülke verileri sırasıyla Tablo 1 ve Tablo 2’de sunulmuştur. Tablo 1’de görüleceği gibi hesaplanan en yüksek SGE değeri Küba (0,859)’ya aittir. SGE değerleri yüksek hesaplanmış tüm ülkelerde GSYH (Küba ve Panama hariç), CO2 emisyonları ve madde ayak izi değerleri tüm ülke ortalamalarının altında iken yaşam beklentisi değeri tüm ülke ortalamalarının üzerindedir (Tablo 1). Tablo 2’deki veriler SGE değeri en düşük olan ülkenin Singapur (0,081) olduğunu göstermektedir. Tablonun devamında görüleceği gibi SGE değerleri en düşük hesaplanmış ülkelerinin hepsinde GSYH, CO2 emisyonları, madde ayak izi ve yaşam beklentisi değerleri tüm ülke ortalamalarının üstündedir.

Tablo 1. SGE değerleri en yüksek on ülke verileri

Ülke SGE

GSYH

(2011 $/kişi)

CO2

(ton CO2/kişi)

Madde ayak izi

(ton/kişi)

Yaşam beklentisi

(yıl)

Küba 0,859 21.000 3,42 8,04 79,6
Kosta Rika 0,830 14.086 2,66 8,08 79,6
Sri Lanka 0,825 10.791 1,03 3,88 75,1
Arnavutluk 0,811 11.083 2,32 10,92 78,2
Panama 0,808 18.167 3,77 7,85 77,8
Cezayir 0,805 13.338 1,96 3,03 75,9
Gürcistan 0,801 8.766 3,07 9,12 73,1
Ermenistan 0,800 8.517 1,99 7,63 74,4
Azerbaycan 0,798 16.334 3,24 5,91 71,9
Peru 0,788 11.420 2,14 9,38 74,7

 

Tablo 2. SGE değerleri en düşük on ülke verileri

Ülke SGE GSYH

(2011 $/kişi)

CO2

(ton CO2/kişi)

Madde ayak izi

(ton/kişi)

Yaşam beklentisi

(yıl)

Singapur 0,081 78.742 28,78 74,19 82,8
Kuveyt 0,102 73.657 24,89 46,54 74,6
Birleşik Arap Emirlikleri 0,108 66.923 24,55 48,10 77,1
Avustralya 0,153 43.138 19,08 42.70 82,7
ABD 0,184 53.741 18.35 32.36 79,2
Kanada 0,194 42.512 16,05 34,99 82,2
Norveç 0,200 67.028 14,38 37,71 82,0
Estonya 0,209 26.985 17,27 27,93 77,4
Finlandiya 0,227 39.248 12,74 35,39 81,1
İzlanda 0,233 42.425 12,97 33,94 82,6

GSYH ve SGE İlişkisi

Kişi başı GSYH değeri en yüksek olan Katar’ın SDE değeri 0,251’dir. Kişi başı GSYH değeri en yüksek olan diğer ülkelerde de SDE değerleri tüm ülke ortalamalarının altında hesaplanmıştır.

Tablo 3. GSYH en yüksek ilk on ülkenin SGE değerleri

Ülke GSYH  (2011 $/kişi) SGE
Katar 117.896 0,251
Singapur 78.742 0,081
Brunei Sultanlığı 78.611 0,355
Kuveyt 73.657 0,102
Norveç 67.028 0,200
Birleşik Arap Emirlikleri 66.923 0,108
İsviçre 58.280 0,263
ABD 53.741 0,184
Suudi Arabistan 51.885 0,461
İrlanda 48.551 0,432

CO2 Emisyonu ve SGE ilişkisi

Kişi başı CO2 emisyon değeri en yüksek olan Singapur’un SDE değeri (0,081) 163 ülke içersinde en düşüğüdür. Kişi başı CO2 emisyon değeri en yüksek olan diğer ülkelerde de SDE değerleri tüm ülke ortalamalarının altında hesaplanmıştır (Tablo 4).

Tablo 4. CO2 emisyonu en yüksek ilk on ülkenin SGE değerleri

Ülke CO2  (ton CO2/kişi) SGE
Singapur 28,78 0,081
Katar 25,91 0,251
Kuveyt 24,89 0,102
Birleşik Arap Emirlikleri 24,55 0,108
Avustralya 19,08 0,258
ABD 18,35 0,184
Estonya 17,27 0,209
Kanada 16,05 0,194
Suudi Arabistan 14,51 0,461
Norveç 14,38 0,200

Madde Ayak İzi ve SGE ilişkisi

Madde ayak izi, çıkartılan ve tüketilen maddelerin (biyokütle, fosil yakıtlar, madenler ve yapı malzemeleri) ton cinsinden toplam değeridir. Kişi başı CO2 emisyon değerinde olduğu gibi kişi başı madde ayak izi değerinde de Singapur en yüksek değere sahiptir ve SGE değeri açısından en alt sırada yer almaktadır. Kişi başı madde ayak izi değeri en yüksek olan diğer ülkelerde de SDE değerleri tüm ülke ortalamalarının altında hesaplanmıştır.

Tablo 5. Madde ayak izi en yüksek ilk on ülkenin SGE değerleri

Ülke Madde ayak izi  (ton/kişi) SGE
Singapur 74,19 0,081
Birleşik Arap Emirlikleri 48,1 0,108
Kuveyt 46,54 0,102
Avustralya 42,7 0,258
Norveç 37,71 0,200
Uruguay 35,78 0,551
Finlandiya 35,39 0,227
Kanada 34,99 0,194
Litvanya 34,55 0,310
Slovakya 34,42 0,238

Yaşam Beklentisi ve SGE ilişkisi

Yaşam beklentisi en yüksek olan Japonya’nın SDE değeri 0,319 hesaplanırken, yaşam beklentisi en yüksek olan diğer ülkelerde de SDE değerleri tüm ülke ortalamalarının altında hesaplanmıştır (Tablo 6).

Tablo 6. Yaşam beklentisi en yüksek ilk on ülkenin SGE değerleri

Ülke Yaşam Beklentisi  (yıl) SGE
Japonya 83,6 0,319
İsviçre 83,1 0,263
İspanya 83 0,485
İtalya 82,8 0,550
Singapur 82,8 0,081
Avustralya 82,7 0,258
İzlanda 82,6 0,233
Fransa 82,4 0,549
İsrail 82,3 0,423
İsveç 82,3 0,328

Değerlendirme

Sürdürülebilirlik gezegenin sınırları içinde kalmak anlamına gelir. Gezegenin sınırlarını aşmamak için, 2015 yılında CO2 emisyon ve madde ayak izi seviyelerinin yaklaşık yıllık 1,74 (ton/kişi) (IPCC, 2018) ve 6,8 (ton/yıl) (Bringezu, 2015) değerlerinin altında olması gerektiği belirtilmiştir. SGE üzerinde önemli etkisi olan CO2 emisyon ve madde ayak izi göstergelerinin tüm ülkelerde yukarıda belirtilen değerlerin altına çekilmesi gerekmektedir.

Bu bağlamda, sürdürülebilirlik açısından, ekonomik büyüme çevresel etki ile birlikte değerlendirilmelidir. Ülkelerin politika yapıcılarının, döngüsel ekonomi lehine olan politikalarının etkili olması için ülkelerinin CO2 emisyonlarını ve madde ayak izi değerlerini azaltma eğiliminde olmaları gerekmektedir.

Ayrıca ekonomik kalkınma verileri ile SGE endeks değerleri dikkate alındığında, planlı ekonomik küçülme (degrowth) yaklaşımının tartışılmasının gerekliliğini hatırlatabiliriz.

Kaynakça

Bringezu, S. (2015). Possible target corridor for sustainable use of global material resources. Resources. 2015; 4(1):25-54. Erişim

Hickel, J. (2020). The sustainable development index: Measuring the ecological efficiency of human development in the anthropocene. Ecological Economics, 167. Erişim

IPCC, 2018. Global Warming of 1.5C – Summary for Policymakers. IPCC, Switzerland. Erişim

Köne, A. Ç. (2019, 19 Aralık). Sürdürülebilir Gelişme Endeksi. Erişim

Kategori(ler): Akademik

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir


ReCAPTCHA doğrulama süresi sona erdi. Lütfen sayfayı yeniden yükleyin.