Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Mayıs 2021’de, 2050 yılında Net Sıfır Emisyon (NSE) hedefine ulaşılması için küresel enerji sektöründe yapılması gerekenleri inceleyen “2050’de Sıfır Emisyon: Küresel Enerji Sektörü için Yol Haritası” başlıklı bir rapor yayınladı (IEA, 2021). Raporda kullanılan modelde, ortalama küresel sıcaklık artışının 1,5 °C ile sınırlı kalmasının %50 olasılık ile gerçekleşebileceği belirtiliyor.
IEA Net Sıfır Emisyon Senaryosu
NSE Senaryosu, mevcut ve gelecekteki teknolojiler ve potansiyel davranış değişiklikleri hakkındaki en iyi bilginin yanı sıra her ülkenin kendi koşullarına karşı adil ve dengeli bir yaklaşıma dayanmaktadır. Senaryoda; farklı yakıt türleri, enerji üretimi, enerjinin sanayi, ulaştırma ve binalar gibi son kullanımları dâhil olmak üzere bugün mevcut olan fiziksel enerji altyapısı ayrıntılı olarak dikkate alınmıştır.
2050 yılında NSE’ye ulaştırabilecek bir dizi yol vardır. Bu yollar; yeni ve gelişmekte olan teknolojilerdeki inovasyon hızına, vatandaşların davranışlarını ne ölçüde değiştirebildiklerine veya değiştirmeye istekli olduklarına, sürdürülebilir biyoenerjinin mevcudiyetine, uluslararası işbirliğinin kapsamına ve etkinliğine ve diğer kayda değer faktörlerin gerçekleşmesine bağlıdır. IEA Yol Haritası, bu gibi yollardan birini ayrıntılı olarak açıklamakla birlikte, temel belirsizlikleri ele alıp diğer uygulanabilir yöntemleri de tartışmaktadır.
Senaryonun Temel ilkeleri
NSE Senaryosu üç temel ilke üzerine kurulmuştur:
- Teknolojilerin ve emisyon azaltma seçeneklerinin kullanımı; maliyetlere, teknoloji olgunluğuna, politika tercihlerine ve daha geniş kapsamlı toplumsal hedeflerle potansiyel ödünleşmelere (trade-offs), piyasa ve ülke koşullarına bağlıdır.
- Dünya çapında, tüm ülkeler NSE’ye ulaşmak için işbirliği yapmalıdırlar. İşbirliği; tüm ülkelerin net sıfır hedefine ulaşma çabalarına katılmasını, etkili ve karşılıklı yarar sağlayacak bir şekilde birlikte çalışmalarını, ülkelerin ve bölgelerin ekonomik gelişmelerinin farklı aşamalarının ve adil bir geçişin sağlanmasının öneminin kabul edilmesini gerektirir.
- Enerji sektöründe fosil kaynaklardan yenilenebilir enerji kaynaklarına düzenli bir geçiş gereklidir. Geçişte; yakıt ve elektrik arz güvenliği her zaman sağlanmalı, ekonomik anlamda atıl durumdaki varlıklar en aza indirilmeli ve enerji piyasalarındaki dalgalanmalar önlemelidir.
Fosil yakıt kullanımı ile emisyon azaltımı bağdaşmaz
Senaryo Sonuçları
NSE Senaryosuna göre; 2050 yılında dünya nüfusu 9.692 milyon kişiye ulaşırken, kişi başına düşen toplam enerji arzı 56,03 GJ/kişi ve elektrik üretiminde CO2 yoğunluğu ise -0,005 kg CO2/kWh olacaktır (Tablo 1).
543 EJ (Exajoules) toplam enerji arzının, 120 EJ’u fosil yakıtların kullanımından sağlanacaktır. Ayrıca 120 EJ’luk fosil yakıt kullanımının, toplam 62 EJ’luk kısmı Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama (KYKD) teknolojileri kullanan fosil kaynaklardan gelecektir (Tablo 2).
Dünya genelinde toplam 71.164 TWh’lik elektrik üretiminin, %68’i rüzgâr ve fotovoltaik (FV) kaynaklı olacaktır. (Tablo 3).
Tablo 1. Temel Göstergeler
| 2020 | 2030 | 2050 | |
| Nüfus (milyon) | 7753 | 8505 | 9692 |
| GSYH/kişi (USD 2019, SGP) | 16545 | 21638 | 32648 |
| TEA/GSYH (GJ/USD, SGP) | 4578 | 2973 | 1716 |
| TET/GSYH (GJ/ USD, SGP) | 3208 | 2139 | 1086 |
| TEA (GJ/kişi) | 75,74 | 64,33 | 56,03 |
| Elektrik üretiminde CO2 yoğunluğu (kg CO2/kWh) | 0,438 | 0,138 | -0,005 |
GSYH: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, SGP: Satın Alma Gücü Paritesi, TEA: Toplam Enerji Arzı, TET: Toplam Enerji Tüketimi
Tablo 2. Dünya Toplam Enerji Arzı
| EJ | % | ||||||
| 2020 | 2030 | 2050 | 2020 | 2030 | 2050 | ||
| Toplam enerji arzı | 587 | 547 | 543 | 100 | 100 | 100 | |
| Yenilenebilir | 69 | 167 | 362 | 12 | 30 | 67 | |
| Güneş | 5 | 32 | 109 | 1 | 6 | 20 | |
| Rüzgâr | 6 | 29 | 89 | 1 | 5 | 16 | |
| Hidrolik | 16 | 21 | 30 | 3 | 4 | 6 | |
| Modern katı biyoenerji | 32 | 54 | 73 | 5 | 10 | 14 | |
| Modern sıvı biyoenerji | 3 | 12 | 15 | 1 | 2 | 3 | |
| Modern gazlı biyoenerji | 2 | 5 | 14 | 0 | 1 | 3 | |
| Diğer yenilenebilir | 5 | 13 | 32 | 1 | 2 | 6 | |
| Nükleer | 29 | 41 | 61 | 5 | 8 | 11 | |
| Doğal gaz | 136 | 116 | 17 | 23 | 21 | 3 | |
| Doğal gaz (KYKD) | 1 | 13 | 43 | 0 | 2 | 8 | |
| Petrol | 173 | 137 | 42 | 29 | 25 | 8 | |
| Kömür | 154 | 68 | 3 | 26 | 12 | 1 | |
| Kömür (KYKD) | 0 | 4 | 14 | 0 | 1 | 3 | |
Tablo 3. Dünya Toplam Elektrik Üretimi
| TWh | % | ||||||
| 2020 | 2030 | 2050 | 2020 | 2030 | 2050 | ||
| Toplam elektrik üretim | 26778 | 37316 | 71164 | 100 | 100 | 100 | |
| Yenilenebilir | 7660 | 22817 | 62333 | 29 | 61 | 88 | |
| FV | 821 | 6970 | 23469 | 3 | 19 | 33 | |
| Rüzgâr | 1592 | 8008 | 24785 | 6 | 21 | 35 | |
| Hidrolik | 4418 | 5870 | 8461 | 17 | 16 | 12 | |
| Biyoenerji | 718 | 1407 | 3279 | 3 | 4 | 5 | |
| Konsantre güneş enerjisi | 14 | 204 | 1386 | 0 | 1 | 2 | |
| Jeotermal | 94 | 330 | 821 | 0 | 1 | 1 | |
| Nükleer | 2698 | 3777 | 5497 | 10 | 10 | 8 | |
| Hidrojen bazlı | – | 875 | 1713 | – | 2 | 2 | |
| Fosil yakıt (KYKD) | 4 | 459 | 1332 | 0 | 1 | 2 | |
| Fosil yakıt | 16382 | 9358 | 259 | 61 | 25 | 0 | |
Net Sıfır Emisyon Senaryosunun Gerçekleşmesi
IEA, NSE Senaryosunu, 2050 yılında net sıfır hedefine ulaşmanın pratikte ne anlama gelebileceğini açıklamaya çalışan bir yol olarak tanımlıyor. Hangi senaryo kullanılırsa kullanılsın, net sıfır hedefine ulaşılması, enerji sektöründe hızlı bir küresel bir dönüşümün gerçekleştirilmesine bağlı. İklim değişikliğinin hızı ve yıkıcı sonuçların büyüklüğü, her düzeyde yapılacak seçimlerin ne kadar hayati olduğuna işaret ediyor.
