Kosta Rika Sürdürülebilir Gelişme Endeksi sıralamasında ilk sırada yer alan, ortalama yaşam beklentisinde ABD’yi geçen dikkate değer bir ülke. 2021 yılında, Kosta Rika’da üretilen elektriğin %100’e yakını hidroelektrik, jeotermal, rüzgâr, biyokütle ve fotovoltaik gibi yenilenebilir kaynaklardan sağlanmış; bu da ülkeyi doğasıyla uyumlu bir ilişki içinde konumlandırmıştır (IEA, 2023). Sosyal ve ekonomik kalkınmayı destekleyen yenilenebilir elektrik üretimine duyulan ihtiyaç, enerji kooperatiflerinin yenilenebilir enerjiyi sürdürülebilir bir şekilde üretmesi ve dağıtması sayesinde işbirliği yoluyla başarılı bir şekilde karşılanmaktadır. Sürdürülebilir enerji üretim ve dağıtımında yer alan kuruluşlardan biri de bir yenilenebilir enerji kooperatifi olan Cooperativa de Electrificación Rural de San Carlos, kısaca Coopelesca R.L.’dir.
Kooperatif hakkındaki bilgiler ICA ve AB işbirliği ile yayımlanan “Cooperation for the Transition to a Green Economy” araştırma raporundan derlenmiştir.
Coopelesca[i]
Coopelesca, ülkenin Huetar Norte bölgesinde, Nikaragua sınırına yakın bir konumdadır. Hizmet verdiği alan San Carlos kantonunun tamamını, Los Chiles, San Ramón, Grecia ve Alajuela kantonlarının birkaç bölgesini (hepsi Alajuela eyaletinde) ve Sarapiquí kantonunun bir bölgesini (Heredia eyaletinde) kapsamaktadır. Kooperatif faaliyet gösterdiği alanlarda elektriğin tamamını temin etmektedir.
Coopelesca’dan önce yüksek oranda göç alan ve et, süt, odun, şeker, kahve ve pirinç üretimini arttıran bölgenin sosyal ve ekonomik kalkınmasının önündeki en büyük engel elektrik arzının olmamasıydı. Kooperatif resmi olarak Ocak 1965’te 365 ortağın katılımı ve 45.750 Kosta Rika kolonu (o sırada yaklaşık 5.300 dolar) başlangıç sermayesiyle kurulmuştur. Mayıs 1969’da 259 km dağıtım hattı inşa ederek, 1.065 kullanıcıya elektrik sağlamaya başlamıştır. Şu anda 104.000’den fazla ortağı bulunmakta ve 4.770 km2′lik bir alana elektrik vermektedir.
Havzaların ve yeraltı sularının korunması Coopelesca’nın ana hedeflerinden biridir. Küresel ısınmanın önlenmesine katkıda bulunmak amacıyla ormanlık alanların korunması için ağaç dikimine bunun yanı sıra nehirlerin bakımına çocukları, gençleri ve toplum örgütlerini de dahil etmektedir. 2013 yılında Latin Amerika’da Karbon Nötr sertifikası alan ilk kooperatif olmasının ardından sürdürdüğü çevresel faaliyetleri ile üst üste yedinci kez Karbon Nötr sertifikası almıştır.
Elektrik Üretimine Katkısı
5 hidroelektrik santrali ve bir Güneş Parkı aracılığıyla enerjisinin %90’ını kendi yenilenebilir kaynaklarıyla üretmektedir. Ayrıca kooperatif, LED teknolojisiyle kamusal aydınlatma sistemini geliştirerek elektrik tüketimini azaltmaktadır.
2019 yılında ilk kooperatif güneş parkı Consorcio Nacional de Empresas de Electrificación de Costa Rica R.L. (CONELECTRICAS R.L.) ve Coopelesca R.L. tarafından inşa edilmiştir. 19.000 güneş paneli ile 5 MW üretim yapan bu fotovoltaik üretim parkı ülkenin en büyüklerinden biridir.
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Coopelesca
| SKA 4 Nitelikli Eğitim | Çalışanlarına, ortaklarına ve yönetici liderlerine teknik, akademik ve uzmanlık eğitimleri sağlamaktadır. |
| SKA 7 Erişilebilir ve Temiz Enerji | Elektriğini hidroelektrik ve fotovoltaik gibi yenilenebilir kaynaklardan üretmeye odaklanmaktadır. |
| SKA 11 Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar | Elektrik enerjisinin dağıtımında yenilikçi projeler geliştirmiş (LED kamusal aydınlatma sistemi) ve elektrikli araçlar için bir şarj noktası kurmuştur. |
| SKA 13 İklim Eylemi | San Carlos bölgesinin içme suyu kaynağı olan Juan Castro Blanco Milli Parkı’ndaki 1.136 hektarlık ormanlık alanı kalıcı koruma için satın almıştır. |
Yeniden ağaçlandırma açısından, Coopelesca R.L., La Vieja, Puerto Viejo, La Esperanza ve Platanar’daki nehirlerin çevresinde doğal olarak yenilenen 370 hektardan fazla ormana sahiptir.
Kooperatif Farkı
Coopelesca kooperatifçilik değerlerini ve ilkelerini hayata geçirmiştir. Kesintisiz, güvenilir elektrik sağlanması ve çevresel sürdürülebilirliğe öncelik veren hizmet sunumu ile kooperatifin 104.000 ortağının refahı artmış, bölge ekonomik yönden canlanmıştır. Başkentten çok uzakta ekonomisi tarıma dayalı San Carlos’un ekonomik ve sosyal kalkınmasında kooperatifin katkısı yadsınamaz.
Coopelesca R.L. kooperatif ortakları için yenilikçi finansal çözümler kullanmaktadır. Ortakların elektrik faturalarına, elektrik tüketimine ek olarak 800 colones (1,3 dolar) eklenmekte ve bu tutar daha sonra sosyal katkı olarak kullanılmaktadır. Toplanan katkının %75’i bilgi iletişimine, %25’i ise Juan Castro Blanco Ulusal Parkı’nda çevrenin korunması amacıyla arazi satın alınmasında kullanılmaktadır. Genel Kurul’da ortakların çoğunluğu tarafından kabul edilen bu yatırımlar, kooperatifi diğer işletme türlerinden ayıran temel bir özelliktir.
Sonuç olarak Coopelesca R.L., yalnızca değerli bir hizmet olan yenilenebilir enerji üretimiyle değil, aynı zamanda koruma odağında doğal kaynakların kolektif yönetimiyle de ilgilenen güçlü ve başarılı bir kooperatif örneğidir.
[i] Coopelesca, dünyanın dört bir yanındaki kooperatiflerin yenilikçi uygulamalarını yansıtan bir belgesel film projesi olan aroundtheworld.coop’ta yer almıştır. Daha fazla bilgiye https://aroundtheworld.coop/ adresinden ulaşabilir ve filmi şu adresten izleyebilirsiniz: https://coops4dev.coop/en/c4dev_resources/aroundtheworldcoop/costarica
