Latin Amerika dayanışma ekonomisinin beşiği ve oradaki dayanışma ekonomisi uygulamaları tüm dünyaya ilham kaynağı oluyor. Bu deneyimlerin ortak bir noktası var: İnsanların bir araya geldiklerinde ne kadar güçlü olabileceklerini fark etmeleri ve bunu bir fark yaratmak için kullanmaları.
Dayanışma ilkeleri teoride güzel görünüyor ama iş uygulamaya gelince durum ne? Özellikle, tarihsel olarak mülksüzleştirilmiş ve haklarından mahrum edilmiş topluluklarda, karşılıklılık ve kooperatifçilik daha adil, daha sürdürülebilir ekonomilerin ve toplumların inşasında yapı taşları olarak hizmet edebilir mi?

Sayıları giderek artan Latin Amerika toplulukları (dayanışma ilkelerinin yenilikçi uygulamalarıyla) sürdürülebilir, insan merkezli sistemler yaratırken; kaynaklar, sermaye ve kolektif refah ile olan ilişkimizi yeniden hayal etmenin mümkün olduğunu kanıtlıyor.
Haiti’nin kooperatif kakao endüstrisi

Haiti’nin yüzyıllar süren emperyalist sömürü yüzünden ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar ile dolu uzun bir geçmişi var. Yakın tarihte, Feccano (kuzey Haiti’de bulunan bir kakao kooperatifleri federasyonu) ekolojik sürdürülebilirliğe ve çiftçi kârına öncelik veren aktif bir ticaret ağı kuran yerel çiftçiler için bir umut ışığı oldu.
Bugüne kadar, grup 4.000’den fazla çiftçiyi kapsamına alacak kadar büyüdü ve fermente kakao ihraç eden ilk Haiti girişimi ve çiftçi kooperatifi oldu.
Puerto Rikolular sürdürülebilir enerji demokrasisi için mücadele ediyor

Maria ve Fiona Kasırgalarının yol açtığı yıkımın ardından, Puerto Rico’nun zayıf enerji altyapısının kırılganlıkları gözler önüne serildi. Adanın özelleştirilmiş enerji tedarikçisi LUMA Energy’nin yıllar süren ihmali ve kötü yönetimi, felaket durumunda pek çok kişiyi korumasız bıraktı.
Afet sonrasında, tekrar elektrik verilmesi için ortaya konan kolektif sivil tepkiler, topluluk temelli enerji dayanıklılığına öncülük eden bir akımın fitilini ateşledi ve Casa Pueblo ile ACESA gibi birçok grup fosil yakıttan elde edilen elektriğe bir alternatif olarak güneş enerjisini savunmaya başladı.
Zapatista Meksika’da gıda bağımsızlığı çağrısında bulunuyor
Zapatista, Meksika’nın güneydoğu bölgesinde bulunan yerli bir devrimci grup. 25 yıldan uzun süredir faaliyet gösteren grup ulusal düzeyde siyasi ve sosyal etki yarattı. Temel hedefleri yerli halkların haklarını, özerkliklerini ve hayatta kalmalarını güvenceye almak.
Başlıca girişimleri, topluluklarının gıda bağımsızlığını kurma mücadeleleri. Bu, büyük ölçekli endüstriyel gıda üretimini terk ettiklerini kanıtlayıp topluluk temelli tarımsal üretime geçişi örgütlemek anlamına geliyor.
Uruguay’ın kooperatifleri konut adaleti için tekrarlanabilir bir model sağlıyor

FUCVAM (Federación Uruguaya de Cooperativas de Vivienda por Ayuda Mutua, Uruguay Karşılıklı Yardım Konut Kooperatif Federasyonu), Montevideo’da bulunan bir karşılıklı yardım konut kooperatifleri federasyonudur. FUCVAM’ın konut güvencesizliğine çözüm bulma çabası, konutların ve kentsel altyapının kolektif olarak geliştirilmesine odaklanıyor ki bunun başarılı ve sürdürülebilir bir model olduğu ispatlanmıştır.
Ülkenin en büyük ve eski konut kolektifi olan FUCVAM’ın başarısı, Latin Amerika’da 15’ten fazla ülkenin bu modeli kendi bölgelerine uyarlamalarına yol açtı.
Arjantin’in kooperatifleri sağlık ve ekonomi krizlerine çözüm buluyor
Arjantin’in 2001 ekonomik krizinin ardından, ülkenin her yanındaki işçiler empresas recuperadas’ın (işçi yönetimine geçerek iflastan kurtarılan şirketler) kontrolünü ellerine almak için birlik oldular ve farklı endüstrilere dağılmış kooperatifleri kapsayan bir ağ kurdular. Occupy Buenos Aires (Buenos Aires’i İşgal Et) hareketi 2014’lerde alevlendiğinde, adil bir ekonomiye yönelik baskı daha da arttı.
Covid-19 krizinin başlarında, kâr amaçlı ve kolektif sağlık hizmetlerine yönelik geleneksel kapitalist yaklaşımların başarısızlıkları ortaya çıktığında, kooperatiflerin dayanıklılığı ve uyum yeteneği, ekonomide ve sağlıkta düzelme konusunda elzem yöntemler sundu. Arjantin’in ilk laboratuvar emperesas recuperada’sı Farmacoop, yerel, uygun fiyatlı tıbbi tedavilerin sağlanmasında esaslı bir rol oynadı ve ayrıca Arjantin’in ilk Covid-19 antikor testini geliştirdi.
Latin Amerika dayanışma ekonomisini keşfetmeye devam edin
Bu liste, hareketlerin ve örgütlerin yalnızca anlık bir görüntüsünü veriyor. Latin Amerika’nın her yanında, toplulukların sistemik sorunlara ve eşitsizliklere topluluklarına has çözümler yaratmak için dayanışma ilkelerini kullandıkları daha pek çok örnek var.
Latin Amerika dayanışma ekonomilerinin kapsamlı bir listesi için New Economy Coalition’daki (Yeni Ekonomi Koalisyonu) ortaklarımızın derlediği bu kaynak rehberinde arama yapabilirsiniz.
Ve eğer bu konuyu daha etraflıca keşfetmek isterseniz, Virginia Üniversitesi öğrencileri tarafından hazırlanan 10 parçalık bir sesli blog/video dizisi olan “Latin Amerika’da Dayanışma Ekonomisi”ne göz atabilirsiniz.
Not 1: Zanetta Jones’un 6 Ocak 2023 tarihinde Shareable internet sitesinde yayımlanan yazısından Murat Soysaraç tarafından çevrilmiştir. Erişim
Not 2: Öne çıkan görsel, Ernesto Velázquez — Pixabay